Feniccy mistrzowie żeglugi
Navigare necesse est, vivere non est necesse.
(Żeglowanie jest koniecznością,
życie koniecznością nie jest).
(Pompejusz)
Historia pasjonuje mnie od lat, a na czoło moich zainteresowań wybiła się starożytność. Dlaczego? Ponieważ to nie tylko początki naszej cywilizacji, ale również okres niezwykłych dokonań, które nawet dziś budzą we mnie ogromny podziw.
I właśnie takim wyjątkowym osiągnięciem jest starożytne żeglarstwo rozwinięte przez Fenicjan. Opanowali oni tę umiejętność wręcz do perfekcji, jakiej nie uzyskali nawet nowożytni szkutnicy i nawigatorzy. Żegluga rozwinęła się wówczas bardzo mocno, ponieważ był to często najszybszy, ale też najbezpieczniejszy środek transportu i podróży. Komunikacja morska przyczyniła się w znacznej mierze do postępu cywilizacyjnego: rozwinął się handel dalekosiężny oraz nastąpiła ekspansja kulturowa. Dzięki żegludze i kontaktom z Fenicjanami Europejczycy poznali pismo. Starożytni na swoich okrętach odbywali wiele podróży i to często do bardzo odległych krain. Feniccy żeglarze mieli na swoim koncie wiele dokonań i dopiero zostali przyćmieni przez sławę podróżników doby wielkich odkryć geograficznych.
Fenicjanie pływali w basenie Morza Śródziemnego i byli znani zarówno w ówczesnej Europie, jak i Azji Przedniej jako lud żeglarzy najemników służących wielu obcym monarchom i uczestniczących w ich ekspedycjach. W VII w. p.n.e. egipski władca Necho II zatrudnił ich, by zbadali wybrzeże kontynentu afrykańskiego oraz możliwości utworzenia dla Egiptu nowych szlaków handlowych. Relację z tej podróży przedstawił Herodot, a wiele zawartych w niej opisów potwierdza autentyczność wyprawy i zawiera zapis niewiedzy starożytnych o kulistym kształcie naszej planety. Członkom wyprawy udało się osiągnąć cel i powrócić do Egiptu, zatem prawdopodobnie Fenicjanie jako pierwsi opłynęli Czarny Ląd, dokonując tego ponad dwa tysiące lat wcześniej niż nowożytny odkrywca Vasco da Gama.
Fenicjanie odbyli również wiele własnych ekspedycji w celu odkrycia dalekich lądów. Udało im się dopłynąć do Wysp Kanaryjskich, Madery, najprawdopodobniej również do Azorów i Wysp Zielonego Przylądka. Najbardziej zaskakująca jest teza o ich dotarciu do wybrzeży dzisiejszej Brazylii. Świadczyć mają o tym źródła starożytnych autorów. Pauzaniasz pisze: na zachodzie, na oceanie znajduje się wyspa, której mieszkańcy mają czerwoną skórę, a włosy podobne do końskich ogonów. (wykop.pl) Diodor Sycylijski natomiast opisuje: Kartagińczycy odkryli, zapędzeni przez burzę, wielki, poprzecinany spławnymi rzekami i zamieszkały przez liczną ludność, nieznany kraj. Miał on leżeć na wprost Libii, tj. Afryki, ale daleko na oceanie, „na wiele dni żeglugi” od jej wybrzeży. (wykop.pl) Te opisy pasują do obszarów Ameryki Południowej i mieszkających tam ludów. Teorię o dotarciu tam Fenicjan potwierdza fakt, że najprawdopodobniej znali oni Wyspy Zielonego Przylądka i występujące w ich pobliżu wiatry, które w epoce nowożytnej poprowadziły Krzysztofa Kolumba ku wybrzeżom Ameryki Środkowej. Poza tym od setek lat w Brazylii są odnajdywane inskrypcje w języku starosemickim (a do tej grupy należał język fenicki).
Na stronie https://histmag.org/Fenicjanie-najwieksi-zeglarze-starozytnosci-1647 czytam, że motywacją podróży Fenicjan były niemal wyłącznie doczesne i konsumpcyjne cele.[…] Fenicjanie stanowili bardzo ciekawą diasporę kupiecką, która dzięki znakomitemu opanowaniu zasad żeglowania i oparciu swojego systemu na żegludze kabotażowej przez dość długi czas monopolizowała handel w basenie Morza Śródziemnego, mając za rywali słabych jeszcze Greków.
Fenicjanie pozostają mistrzami żeglarstwa, niezależnie od motywacji ich działania. Myślę jednak, że w ich przypadku handel łączył się z ciekawością świata i pragnieniem poznawania nowych lądów. Dlatego pozwolę sobie zakończyć post słowami Seneki: Bóg stworzył wiatry i po to, abyśmy mogli poznać zamorskie kraje.
Kamil
Grafika:
https://static.polityka.pl/_resource/res/path/f4/c9/f4c9b499-dfb0-482b-9363-24486319246f
https://historia.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/Starozytna-Kartagina-fot.-Carthage-National-Museum-CC-BY-SA-2.0.jpeg
https://www.statkihistoryczne.pl/wp-content/uploads/2014/11/CCF20141111_00018-1-768x761.jpg