Friedrich malarzem ducha natury
Friedrichowi nie zależy na upiększeniu natury,[…]
nie stara się też o jej wierne odzwierciedlenie[…]
Pragnie natomiast malować
ów jedyny, tajemniczy i ponadczasowy moment,
kiedy dusza kontemplującego pejzaż
zdaje się stapiać z Absolutem.
(Wielcy Malarze, Część 22, s.28)
Caspar David Friedrich (1774 – 1840) to wybitny niemiecki artysta, reprezentant malarstwa romantycznego. Urodził się w niemieckim miasteczku na Pomorzu Przednim - nad Bałtykiem. Tamtejsze krajobrazy (na przykład wyspa Rugia) od początku mocno oddziaływały na wyobraźnię Friedricha, zwłaszcza że dodatkowo jego nauczyciel radził mu: Niech pan rysuje także z natury! Tak więc przyroda stała się dla niego ważnym źródłem inspiracji. Szukał w niej jednak czegoś więcej – ducha, który by w pewien sposób jednoczył się z duszą człowieka. Podziwiając naturę, pragnął również potwierdzić istnienie Boga, a także oddać Mu cześć. Nie przez dogmaty, lecz przez Jego niewidzialną obecność w świecie. Na początek wybrałam obraz Caspara Davida Friedricha Cmentarz klasztorny w śniegu (181o rok), który silnie do mnie przemawia– przypominając o przemijaniu czasu oraz ludzkiego życia. Bije z niego dojmujący smutek, ponieważ człowiek jest przegrany w obliczu praw egzystencji. Niestety, ten obraz zaginął w 1945 roku.
Na niektórych obrazach Friedrich utrwalił krajobraz gór - z poszarpanymi skałami, przepaściami, groźnymi szczytami. Tak namalowana natura wydaje się samotna i opuszczona –pierwotna niejako, bez śladów ludzkiej obecności. Potwierdzeniem choćby jest obraz Poranek w Karkonoszach (z lat 1810 – 1811), który dzięki takiemu ujęciu może być przypowieścią o powstawaniu świata i początku życia. Można również w tym górskim pejzażu, pogrążonym we mgle, zobaczyć symbol nadziei. Linia horyzontu łączy ziemię i niebo (życie doczesne i wieczne), a krzyż i figura Chrystusa na szczycie dodatkowo wzmacniają ufność. Widz kontempluje tę monumentalną przestrzeń, zanurza się w jej duchowości, a nawet być może zbliża się do Boga.
Nierzadko Caspar David Friedrich przedstawiał jesienne i zimowe krajobrazy, których symbolikę odczytuje się jednoznacznie – schyłek i śmierć. Tak też jest w przypadku obrazu Pejzaż zimowy (1811 rok), który stał się przypowieścią o opuszczeniu i kresie życia, podobnie jak Cmentarz klasztorny w śniegu. Łączy je ponury nastrój odzwierciedlający doświadczenia artysty, ale które rozumie każdy człowiek, gdyż mają uniwersalny wymiar.
Ważną rolę w malarstwie Friedricha odgrywało też morze, żywioł pierwotny, nieujarzmiony, przeklęty, kuszący tragicznych samotników i buntowników. Jednym z obrazów ujmujących ten temat jest Morze lodowe (lata: 1823 – 1824). Artysta nawiązał do tragicznie zakończonej podróży polarnej- zatonięcia statku Espoir (Nadzieja). Jak interpretować ten obraz? Można uznać go za ilustrację natury i katastrofy. Jednak zgodnie z duchem romantyzmu, poszukam znaczeń symbolicznych: tragedia ludzkiego losu, zatopienie nadziei, śmierć, kruchość ludzkiego życia (roztrzaskany statek), niepoznawalność boskiej prawdy (zatonięcie w lodzie) itd. Morskie katastrofy były popularnym tematem w sztuce romantyzmu.
Obrazy Caspara Davida Friedricha często przedstawiają majestatyczną przyrodę, na której tle rysują się niewielkie sylwetki ludzkie, skupione i zamyślone. Przeważnie są odwrócone tyłem lub bokiem do widza, ich wzrok podąża gdzieś w dal. Najwyraźniej próbują dostrzec to, co odległe lub niewidoczne. Wybiegają wzrokiem, myślą lub sercem ku nieskończonej przestrzeni i tajemnicy ukrywającej się w głębi świata. Takim obrazem jest Zachód słońca (lata: 1830 – 1835). Nastrój sceny jest wyrazisty dzięki kolorystyce utrzymanej w różnych odcieniach brązu, szarości i czerni. Zarówno tonacja obrazu, czas jego powstania (pod koniec życia artysty), jak również zachód słońca, mogą kojarzyć się z kresem ludzkich spraw.
Caspar David Friedrich przedstawiał w swoich pejzażach nie tylko to, co jest widoczne gołym okiem, ale również to, co się dzieje niejako wewnątrz nich. Jego malarstwo charakteryzuje się nastrojowością – natura jest monumentalna i wyczuwa się w niej napięcie, niepokój oraz tajemnicę. Czy Caspar David Friedrich był malarzem wyrażającym duszę romantyzmu? Tak! Podobnie jak romantykom, bliskie mu były pojęcia: dusza, duch, jedność świata (materia i duch). A w przedstawieniu natury osiągnął mistrzostwo. Myślę, że sam Friedrich najlepiej ocenił swoje działania: Artysta […] Jeśli pokornie i szlachetnie stara się pokazać swój stosunek do bezkresnej natury, to zasługuje na nasz szacunek. Uważam, że zasługuje również na nasz podziw.
Klaudia
Grafika:
https://40.media.tumblr.com/3ab7a139c6ea5b9fd0c2eadd2001add8/tumblr_ms0a8iLK031rf3kz1o1_1280.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Morgen_im_Riesengebirge_%28C_D_Friedrich%29.jpg/1024px-Morgen_im_Riesengebirge_%28C_D_Friedrich%29.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Winter_Landscape_by_Caspar_David_Friedrich.jpg/1280px-Winter_Landscape_by_Caspar_David_Friedrich.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Caspar_David_Friedrich_-_Das_Eismeer_-_Hamburger_Kunsthalle_-_02.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4b/Sunset_by_Caspar_David_Friedrich.jpg