Zamość – moje miasto
Tam – gdzie skrzyżowały się drogi
w samym środku
Zamość rozsiadł się wygodnie.
(Roma Kowalicka)
Zamość został założony w 1580 roku przez
kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego na szlaku handlowym łączącym
Europę Zachodnią i Północną z Morzem Czarnym. Miasto jest uważane za
najbardziej włoskie poza granicami Italii, a zostało zbudowane zgodnie z
urbanistycznym i architektonicznym planem Bernarda Morando
z Padwy.
Jan Zamoyski (portret wyżej) herbu
Jelita to polski magnat, sekretarz królewski od 1565 roku, podkanclerzy koronny
od 1576 roku, kanclerz wielki koronny od 1578 roku i hetman wielki
koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów od 1581 roku.
Jednym z zamysłów założyciela miasta Jana
Zamoyskiego było dorównanie Krakowowi, ale złośliwi mieszkańcy królewskiego
grodu nie docenili wysiłków i z pogardą wyrażali się o nowo powstałej Akademii Zamojskiej
(zdjęcie wyżej). Być może z tego powodu hejnał z wieży ratusza rozbrzmiewa na
trzy strony świata, pomijając kierunek krakowski. Do miasta prowadzą trzy bramy:
Lubelska, Lwowska (zdjęcie niżej) i Szczebrzeska,
a Krakowskiej brak.
Stare Miasto w Zamościu jako jedyny
w Polsce renesansowy zespół urbanistyczno – architektoniczny został
wpisany w 1992 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Największy obraz świata (zdjęcie wyżej), wpisany
do Księgi Rekordów Guinnesa, powstał w Zamościu we wrześniu 1994 roku, podczas
obrad Międzynarodowego Sympozjum UNESCO na temat Światowego Dziedzictwa Kultury
w Europie Środkowej i Wschodniej. Stworzyli go członkowie Teatru Performer.
Jego założyciele to zamojska artystyczna rodzina Dudzińskich. Obraz miał 17
830 m kwadratowych powierzchni. Malowało go 10 osób. Zużyto nań 1300 kg
farby emulsyjnej, 500 kg suchego pigmentu i 200 kg kredy.
Zamojska Katedra (zdjęcie wyżej) i Kościół św.
Katarzyny (zdjęcie niżej) to perły Hetmańskiego Grodu, które w 1939 roku
pełniły rolę skarbców. Pod posadzkami i w zakamarkach wiekowych murów ukrywano
tu na początku II wojny światowej narodowe dobra: bezcenną Biblię Gutenberga z
Bazyliki w Peplinie oraz „Hołd Pruski” – arcydzieło Jana Matejki. Zrolowany
obraz ukryty w cynowej rurze przechowywał w podziemiach kościoła św. Katarzyny
ksiądz Wacław Staniszewski.
Zamość jest siedzibą najstarszej w Polsce
orkiestry. Do dziś koncertująca w Polsce Orkiestra
Włościańska im. Karola Namysłowskiego została założona w listopadzie 1881
r. Pierwotnie była kapelą włościańską, w której grali chłopi z okolic Zamościa
wykształceni przez jej założyciela, dziś jest orkiestrą typu symfonicznego. Do
roku 1939 finansowała ją rodzina Namysłowskich. Od 2008 roku orkiestra ma nową
nazwę: Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego w Zamościu. Dyrektorem
orkiestry jest Tadeusz Wicherek.
W Zamościu znajduje się najstarsza apteka – Apteka Rektorska (zdjęcie wyżej). Założył ja w wybudowanej przez siebie kamienicy na Rynku Wielkim w
1616 roku doktor medycyny Szymon Piechowicz. Ten wykształcony w Padwie i
Bolonii absolwent Akademii Zamojskiej leczył ludzi, ułożył antologię złotych
myśli Cycerona i był też rajcą miejskim. Aptekę po nim odziedziczył syn
Stanisław. Mijały stulecia, zmieniali się właściciele, zmieniała nazwa, ale do
tej pory na rogu Rynku Wielkiego i ul. Staszica ludzie kupują lekarstwa. Są
wprawdzie w Polsce starsze apteki, np. w Toruniu, ale one na początku nie były
polskie, tylko pruskie.
Zamość ma swojego ducha, który błąka się po
zaułkach Starego Miasta w majowe noce. Jest to biała dama, z
krwawą pręgą na szyi – nieszczęsna Katarzyna, żona zamojskiego wójta, którą
oskarżono o czary w maju 1664 roku i ścięto przed schodami ratusza. Przed
śmiercią rzuciła prorocze słowa. Zapowiedziała rychłą i bezdzietną śmierć III
ordynata Jana Sobiepana Zamoyskiego, „czarne chmury” nad Zamościem i
„zamieszkanie” sądu w Pałacu Zamoyskich z tego powodu, że „nie wyszła z niego
sprawiedliwość”. I tak się stało: 4.04.1665 roku ordynat nagle zachorował
i zmarł w wielkich męczarniach, nie pozostawiwszy po sobie potomka, zaś w 1918
roku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w Pałacu Zamoyskich ulokował
się sąd.
Moje miasto jest żywo rozwijającym się centrum
gospodarczym i kulturalnym. Zamość żyje nie tylko przeszłością, sławą miasta o
wyjątkowych walorach urbanistyczno-architektonicznych. Liczący około 66 tysięcy
mieszkańców Zamość jest siedzibą szkół wyższych, wielu szkół średnich o
długoletnich tradycjach, m. in. plastycznej, muzycznej i mieszczącego się w
gmachu Akademii Zamojskiej I Liceum Ogólnokształcącego im. Hetmana Jana
Zamoyskiego.
Ciekawostki. Zamość był
stolicą Polski na długo przed rządami Piastów! Odkrył to Walenty Skorochód
Majewski (1764-1835), znany archiwista, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Ten uczony badał historię Sarmatów oraz Słowian i odkrył, że w III
wieku (czyli przed Piastem i Popielem) władcą Słowian był Samos, dziadek
króla Kraka. Stolicę swą zbudował tak, by jednakowo blisko mieli do niej
Wiślanie, Lędzianie i Mazowszanie - czyli na terenie dzisiejszej
Lubelszczyzny. Stolica Samosa nazywała się Samość i z biegiem wieków nazwa
przekształciła się w Zamość.
Podróże kształcą? Owszem. Tym razem jednak nie musicie wyjeżdżać, żeby wzbogacić swoją wiedzę. Macie ją na wyciągnięcie ręki. Dominika pisała: pokochaj Paryż, a ja mówię: pokochaj Zamość.
Przemek
Grafika:
http://tobrze.blox.pl/resource/ZAMOSC_twierdza.jpg
http://193.187.64.80/image.php/3471/57_hetman_jan_zamoyski.jpg
http://fotopolska.eu/foto/318/318276.jpg
http://www.zabytki.zamosc.pl/dat/images/388b.jpg
http://www.turystyka.zamosc.pl/dat/pages/384b.jpg
http://www.polskiekrajobrazy.pl/images/stories/big/124467DSCF_ShiftN_ShiftN.jpg
https://d-w24.ppstatic.pl/g2/99/9f/76/206036_1312894163_f78e_p.jpeg
http://www.zamosconline.pl/img/wiad/apteka-1-1.jpg
http://www.zamosconline.pl/img/kultura/solowiej-12-4-5.jpg
