Rel, czyli potakiwanie
Język młodego pokolenia
charakteryzuje się przemijalnością.
[…] korzysta z chwilowych trendów.
Moda na określone zwroty i zapożyczenia
powstaje na zasadzie wolnych skojarzeń.
(Jerzy Bralczyk)
Zanim się spostrzegliśmy, zostało wybrane młodzieżowe słowo roku 2023. Przypomnę, że Młodzieżowe Słowo Roku to plebiscyt organizowany przez Wydawnictwo Naukowe PWN we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim. W skład jury plebiscytu wchodzą: dr hab. Anna Wileczek (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof. dr hab. Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński), prof. dr hab. Marek Łaziński (Uniwersytet Warszawski) i Bartek Chaciński („Polityka”- redaktor działu kultury). Użytkownicy języka w wyniku głosowania wyłonili trzy zwycięskie słowa roku 2023: „rel”, „sigma” i „oporowo”. Jurorzy z kolei, przyznali specjalne wyróżnienie dla słowa „oddaje”. Od początku (czyli od 2016 roku) śledzimy tę ciekawą inicjatywę i niemal od początku o niej piszemy na naszym blogu. Zapraszam do lektury postów: „Dzban przed normikiem” (29 grudnia 2018); „Wygrała alternatywka” (4 stycznia 2019) ; „Bawić się słowem” (18 grudnia 2021); „Masz essę” (4 lutego 2023).
„Rel”. Językoznawczyni Anna Wileczek o tym słowie mówi, że ma niemal wszystkie cechy językowego hitu: jest krótkie, przyjazne (oznacza: zgadzam się z tobą; czuję to samo; potwierdzam; racja), pochodzi z angielskiego (relatable), jest samodzielnym skrótem, którym można szybko spuentować rozmowę; jest bardzo rozpowszechnione wśród młodzieży – funkcjonuje od 2020 roku. Słowo „rel” ma już swoją małą rodzinę: rzeczownik „relówa”, czasownik „relować” („reluję”) oraz przysłówek „megarel”.
Drugie miejsce w plebiscycie zdobyło słowo „sigma”. Anna Wileczek tak wyjaśnia jego znaczenie: Tę oddaloną, bo osiemnastą literę alfabetu greckiego wybrano do nazwania silnej osoby (mężczyzny lub kobiety), nieszukającej jednak poklasku, sytuującej się z dala od blichtru władzy, za to mającej realny (czytaj: autentyczny) wpływ na rzeczywistość. Sigma wzbudza szacunek innych, osiąga sukcesy, jest nonkorformistą i trzyma się wartości, które uważa za prawdziwe. Przy takiej osobie w zasadzie pozostaje powiedzieć tylko… „rel”.
„Oporowo”. To słowo znalazło się na trzecim miejscu i oznacza: „intensywnie”, „mocno”, „dużo”, „do końca” . Jest synonimem wyrażeń: „do oporu”, „w opór” („bardzo”, „dużo”) oraz internetowego virala „oporowo całodobowo”.
Jurorom spodobało się znane słowo „oddaje”, ale funkcjonujące w języku młodzieży w nowym znaczeniu : „jest wartościowe”, „opłaca się” lub „zwraca włożony wysiłek”. Ma podobny sens jak słowa: „siadło”, „weszło”. Wyraża również pozytywną ocenę czegoś. Ważne jest, że zostało utworzone na gruncie języka polskiego – powiedziała Anna Wileczek. No i ma potencjał, jak mawia młodzież.
Do finałowej dwudziestki w 2023 roku weszły (poza zwycięskimi) takie oto słowa: bambik, baza, bratku / bruh, cringe, drillowiec, fr / FR, git, imo, LOL, NPC, rizz , side-eye, slay, zgerypała. Słowo kys (skrót wyrażenia "kill yourself" (ang. „zabij się”) zostało wycofane z plebiscytu jako zbyt kontrowersyjne. W poprzednich latach zwyciężyły słowa: sztos, Iks de/XD, dzban, alternatywka, śpiulkolot, essa. Organizatorzy plebiscytu Młodzieżowe Słowo Roku piszą, że jednym z celów przedsięwzięcia jest krzewienie języka polskiego wśród nastolatków. Tymczasem okazuje się, że w istocie popularyzuje modne słowa młodzieżowe wśród dorosłych. Pewnie wszyscy słyszeli wypowiedź bardzo znanego polityka skierowaną do drugiego polityka: Mateusz, ale z ciebie bambik. Anna Wileczek wyjaśnia: Rodzice chcą „czaić”, co mówią ich dzieci. Śledzą więc językowe nowinki.
Językoznawca Jerzy Bralczyk uważa, że Język młodego pokolenia charakteryzuje się przemijalnością. Anna Wileczek jest innego zdania: Młodzieżowe neologizmy wchodzą do języka potocznego i zostają lub ulegają ewolucji. Na przykład „rel” - myślę, że z biegiem czasu wejdzie do ogólnego języka potocznego. […] zostanie z nami na dłużej, tak jak „dzban”, „sztos”, „alternatywka”, „siema”, „hejka” albo „nara”, które już dawno przekroczyły granicę wieku. Czas pokaże, kto miał rację.
Nulla
Grafika:
https://media.ox.pl/upload/wiadomosci/zip/2023/12/07/1114/msr-final-podium.jpg
https://cdn.nakanapie.pl/koFFscGDkI_-Jz9EbkHOW-7jUuU=/730x400/filters:format(jpeg)/db3cdccb5caeba2fc060aa0cd77db946/n/mlodziezowe-slowo-roku-2023-czy-wiecie-co-oznacza