Lekcja w kinie -
manipulacja
Właśnie na tym polega
prawdziwa potęga:
wykorzystywać innych do
własnych celów,
a zarazem kazać im
wierzyć,
że to oni sprawują
kontrolę.
(Drew
Karpyshyn)
4 listopada ze wszystkimi klasami drugimi
wybrałam się do Centrum Kultury Filmowej Stylowy
na lekcję w kinie. Tematem wykładu, który był prowadzony przez aktora
Tomasza Korczyka, była manipulacji w kinie. Chcę podzielić się z Wami
niektórymi wiadomościami z tej lekcji.
Manipulacja. Co to właściwie jest?
Definicja ukazuje ją jako zjawisko ukrytego sterowania kimś bez jego zgody, a
często i wiedzy. Samo słowo manipulacja
pochodzi od łacińskiego słowa manus (ręka),
a więc oznacza trzymanie kogoś w ręku i sterowanie nim. Celem manipulacji jest
przede wszystkim wpłynięcie na czyjeś poglądy, postawy czy przekonania Nie
mylmy jej z perswazją, co jest po prostu namawianiem, przekonywaniem odbiorcy
do swoich racji za pomocą argumentów.
Swój wykład Tomasz Korczyk rozpoczął od rozmowy
z uczniami na temat pionierów kina. Przywołano: braci Lumiére, Georgesa Méliésa
- czarodzieja ekranu – wynalazcę
licznych trików filmowych, Davida Warka Griffitha – wybitnego reżysera niemych
filmów i... Colina McKenzie, o którym nikt do tej pory nie słyszał. O tym
człowieku powstał film dokumentalny Petera Jacksona przedstawiający Colina McKenzie
jako wybitnego pioniera, który wynalazł ruchomą kamerę, zbliżenia oraz dźwięk i
kolorowy film. Oglądaliśmy fragmenty
filmu Zapomniane srebro z 1995 roku,
które wydawały się autentyczne, jednak okazały się mistyfikacją - tzw. mockumentem, czyli fikcją udającą film
dokumentalny. Po premierze filmu Jackson
wyznał, że był to tylko żart, a nowozelandzki
geniusz filmowy nigdy naprawdę nie istniał. W ten sposób zostaliśmy wprowadzeni
w istotę zagadnienia dotyczącego tego, jak łatwo można manipulować widzem w
kinie. Na
zdjęciu niżej aktor Thomas Robins, który wcielił się w rolę Colina McKenzie, rzekomo
zapomnianego i na nowo odkrytego geniusza filmowego.
W przeszłości na kino miała
wpływ propaganda nazistowska i sowiecka. Od 1933 roku kinematografia III Rzeszy
służyła głównie do celów propagandy, czyli działania zmierzającego do
ukształtowania określonych poglądów i zachowań. Filmy miały odwracać uwagę
społeczeństwa od problemów związanych z codziennym życiem oraz rzeczywistością
społeczną. W 1934 roku Leni Reifenstahl nakręciła Triumf woli dokumentujący nazistowskie zjazdy. W świecie chaosu i
wielu codziennych problemów film na pierwszym planie przedstawiał porządek,
zbiorowość ludzi szczęśliwych. Słał on komunikat: Przyłącz się do nas a będziesz szczęśliwy. W tym filmie człowiek
nie jest traktowany indywidualnie a masowo. Reżyserka odwołuje się do uczuć w
sposób prosty i tworzy fałszywą wizję rzeczywistości.
Jakie są
więc techniki manipulacji filmowej?
Ujęcia kamery – Hitler przedstawiony
z perspektywy żabiej na przemian z
tłumem. To zestawienie służy ukazaniu wyższości mówcy, który jest silny, góruje
nad wszystkimi i budzi respekt odbiorców.
Kreowanie wroga - fałszywe oskarżanie
jednej osoby lub jakiegoś państwa za konkretne wydarzenia. Na przykład w filmie
Polskiej Kroniki Filmowej z lat 50. Walka
ze stonką - plaga stonki była przedstawiona jako skutek nalotu Amerykanów
na kraj. Emocjonalne komentowanie dodatkowo powoduje, że widz ma wrażenie, iż stonka jest
poważnym zagrożeniem: (…) Porywiste
wiatry sprzyjają inwazji szkodnika od strony morza. Ale zorganizowana akcja
społeczeństwa likwiduje groźbę w zarodku. W okolicach Szczecina tyraliery
poszukiwaczy stonki nieustannie badają wybrzeże. Do akcji zmobilizowano również
lotnictwo. - słychać z ekranu. Nadmierne uogólnienie – na przykład w filmach: 2012;
Dzień niepodległości oraz Szeregowiec
Ryan przedstawia się Amerykanów jako naród najważniejszy na świecie i
ratujący ten świat przed zagładą. Tworzenie stereotypów – w filmie tworzy
się niekorzystny obraz danej grupy ludzi, na przykład wizerunek Rosjanina w
filmie amerykańskim. Selekcja/przemilczenie
– Znany polski film Sami swoi rozpoczyna
się od sceny jazdy pociągiem. Jednak przemilczany
jest w niej zupełnie aspekt okoliczności historycznych tej podróży, a
mianowicie film nie ukazuje tego, że bohaterowie byli zmuszeni do wyjazdu, emigracji
z kresów wschodnich. Zniekształcenie przekazu – na przykład komiczne ujęcie wroga, dzięki czemu widzowie
przestają go traktować poważnie i zaczynają się po prostu śmiać. Takie
przedstawienie widoczne jest w filmie Germany
calling, parodii wspomnianego już Tryumfu woli czy w animowanym filmie Kaczor Donald Twarz Wodza albo w komentarzach dotyczących prezydenta Busha w filmie Michaela Moore`a
Fahrenheit 9/11. Kłamstwo
– ujawnia się najczęściej w filmach fałszywie dokumentalnych. Zawierają one wypowiedzi ekspertów, nawiązanie
do historii czy po prostu życie codzienne ludzi. Zestawienie takich czynników
wprowadza widza w błąd, który oglądając taki dokument myśli, że ma do czynienia z rzeczywistością. A tak nie
jest. Przykładami są, omówiony już film Petera Jacksona, ale też takie programy telewizyjne, jak: Ukryta prawda, Szkoła czy też Trudne sprawy.
Wniosek z lekcji? Jak widać, jest sporo technik manipulacji widza w kinie.
Niektóre z nich są tak drobne, że nie mają większego wpływu na jego poglądy,
inne jednak są godne potępienia. Dobrym sposobem na obronę przed manipulacją
jest poznanie jej technik. Dzięki temu możemy bardziej racjonalnie podejść do
filmu i nie dać się zmanipulować.
Po wykładzie obejrzeliśmy
film Wolny strzelec w reżyserii Dana Gilroy`a z 2014 roku. To amerykański film kryminalny o
Lou Bloomie (w tej roli przekonujący Jake Gyllenhaal), który poszukując pracy,
wpada na pomysł, by filmować krwawe nocne zdarzenia, wypadki, katastrofy i
sprzedawać je stacjom telewizyjnym. Jak daleko potrafi się posunąć w pogoni za
pieniędzmi, pracą, czy też zdobyciem uznania i rozgłosu? Zachęcam do obejrzenia
tego filmu i odpowiedzenie sobie na te pytania
Wszystkich, którzy oglądali film w
piątek, proszę o głosy w komentarzach.
Na mnie zrobił piorunujące wrażenie, zwłaszcza bezwzględność głównego bohatera.
A co wy sądzicie na temat filmu i problemów, które porusza?
Ewa
Grafika:
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7uc4nBpvEcLz7Zij1da0e2TuzFhX2MmMb-IPZbF1ac2PcyKOMJjNHjGS2tK8fUwwViJoFi3-2QmrYOx5jWYHe6r8s4krWPxzKe0qO8vrIjYvLSB6EDCyPz-p5i1KyEST1WXG0HdgW-PyE/s1600/manipulation.jpg
http://kresy24.pl/wp-content/uploads/2013/12/media_dziennikarze_klamstwo.jpg
https://www.nzonscreen.com/content/images/0000/3421/Colin-McKenzie.jpg.180x180.jpg
http://bi.gazeta.pl/im/74/61/f7/z16212340Q,Kadr-z-filmu-Triumf-Woli.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcABuVWvLmpPao5r8fy1sSOXhKjMwKzUMZX03WD-Sf3eC2p6rMLeWBqGdHjr9TGr6HFT7iOpeIaquSPy3pvFzXSB5fzculoPW9zsNWUgyv2IH2_IUa5s15o-S7lj1yRfMrUVx7yDO8AX0g/s320/manip6.png
http://img.interia.pl/rozrywka/nimg/v/w/Jake_Gyllanhaal_jako_6517732.jpg