Zwierzęta w Biblii
Potem Bóg rzekł:
”Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych,
a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!” Potem Bóg rzekł:
”Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju:
bydło, zwierzęta pełzające i dzikie
zwierzęta według ich rodzajów!”
(Rdz 1, 21- 1,25)
Post otwiera obraz Stworzenie
zwierząt Jacopo Tintoretto - włoskiego malarza i rysownika, jednego z głównych
przedstawicieli szkoły weneckiej XVI wieku. Artysta przedstawił ptaki, ryby
oraz zwierzęta lądowe. W Biblii znajdujemy wzmianki o takich
stworzeniach, jak: gołębica, kozioł, orzeł, paw, wąż, ryba, baranek (owca),
wieprz, ryba, paw. Wszystkie mają
symboliczne znaczenie. Przyjrzyjmy się niektórym z nich, nie sposób bowiem
wyczerpać temat w jednej wypowiedzi.
Baranek (lub owca) symbolizuje
delikatność, niewinność i łagodność, wyobraża Izraelitę, należącego do Bożej
owczarni. W Ewangeliach Łukasza i Jana Jezus jest porównany do pasterza.
Baranek paschalny to ofiara. Jezus umarł
wtedy, gdy Izraelczycy składali w
ofierze baranka paschalnego, stał się więc nowym Barankiem paschalnym, który
swą krwią przypieczętował Nowe Przymierze między Bogiem a ludźmi. 
Gołębica. W Biblii tym mianem określa się różne gatunki ptaków: gołębia i
synogarlicę. Gołębia w ofierze przebłagalnej składali ci, których nie stać było
na złożenie jagnięcia. Gołębia w ofierze
oczyszczenia składała też kobieta, która urodziła dziecko. Gołębica, wypuszczona z arki w czasie
potopu, pojawia się wówczas, gdy wody
opadają, niosąc w dziobie listek z drzewa oliwnego – znak, że ustał gniew Boży .
Według Ewangelistów, po chrzcie Jezusa otworzyło się niebo i zstąpił
Duch Boży pod postacią gołębicy. Gołębica to również symbol prostoty serca,
szczerości – w przeciwieństwie do przebiegłego węża. Średniowieczna ikonografia pod postacią gołębicy przedstawia duszę ludzką w chwili, gdy
opuszcza ciało. Gołębica, otoczona obłokiem, jest czasem symbolem Ducha Świętego. Obraz obok to
Chrzest Chrystusa, którego autorem
jest Andrea del Verrocchio, włoski
malarz i rzeźbiarz z XV wieku, nauczyciel Leonarda da Vinci.
Kozioł. Jest związany z
obrzędem przebłagania. Arcykapłan kładł
ręce na głowę żywego kozła i wyznając grzechy całego ludu, wkładał je na to
zwierzę. Następnie wypędzał kozła na pustynię. Z Biblii zatem wywodzi się pojęcie „kozioł ofiarny” oznaczający
człowieka, który ponosi karę za cudze
winy, gdyż jest niesłusznie nimi obciążony. Poniżej obraz Williama Holmana Hunta Kozioł
ofiarny (1854).
Pies. Biblia przedstawia psy jako zwierzęta pogardzane i znienawidzone.
Słowo to występuje jako wyzwisko i
symbolizuje człowieka krwiożerczego, nieobyczajnego lub bezbożnika. W Apokalipsie św. Jana czytamy, że poza bramami Nowego Jeruzalem zostaną psy i czarownicy, bezwstydni, mężobójcy,
bałwochwalcy i kłamcy. Podobnie
niepochlebnie pisze o psach Izajasz oraz Księga
Przypowieści. Taki stosunek do tych
zwierząt mógł wynikać z faktu, że półdzikie, wygłodniałe i niebezpieczna psy oczyszczały miasta z wyrzucanych
odpadków, a także zjadały ciała pokonanych wrogów, rzucane im dla większego
pohańbienia.
Orzeł. Symbolizuje między innymi siłę i dumę. Aniołowie
przybierają niekiedy postać orła, na przykład cherubiny w proroctwie Ezechiela
lub czwarty anioł Apokalipsy. Święty Jan pisze: (…) usłyszałem jednego orła lecącego
przez środek nieba, mówiącego donośnym głosem: „Biada, biada, biada mieszkańcom
ziemi”. Potęga lotu oraz wiara w to,
że orzeł może patrzeć w słońce, przyczyniły się do uznania orła za symbol duszy
przeżywającej mistyczną wizję Boga. Tycjan,
włoski malarz okresu renesansu, na
obrazie Święty Jan Ewangelista na Patmos przedstawił świętego w stanie duchowej ekstazy, w trakcie
której doświadczył apokaliptycznych
wizji oraz otworzyło się nad nim
niebo z Bogiem i z aniołami.
Ryba. Chrystusa i apostołów
przedstawiano jako rybaków łowiących ludzi. W Ewangelii według św. Mateusza czytamy: podobne jest królestwo niebieskie do sieci, zarzuconej w morze i
zagarniającej ryby wszelkiego rodzaju. Pierwotnie chrzczono ludzi przez
zanurzenie w rzece lub w jeziorze, a więc nowo ochrzczeni przebywali w wodzie
razem z rybami, symbolicznie stawali się
zatem jednym z gatunków ryb. Dlatego
ryba stała się dla pierwszych chrześcijan także symbolem Chrystusa i Kościoła.
W epoce prześladowań pierwsi chrześcijanie jako tajny znak rozpoznawczy
przyjęli rybę, gdyż litery greckiego słowa ichthys
(ryba) są początkowymi literami słów: Iesous
Christos Theou Yios Soter (Jezus
Chrystus Syn Boży, Zbawiciel). Jako symbol Chrystusa ryba oznacza też
pożywienie duchowe, a zwłaszcza Eucharystię (zastąpioną później chlebem i
winem).
Wąż. We fragmencie Biblii
mówiącym o grzechu pierworodnym
jest opisany jako najbardziej przebiegły ze wszystkich zwierząt stworzonych
przez Boga. Wąż obiecuje Ewie życie i poznanie przewyższające wiedzę Boga, co
jest echem wierzeń wschodnich, że jest on zwierzęciem świętym, mającym kontakt
ze światem boskim i jest symbolem życia oraz mądrości. Jednocześnie wąż zostaje w Księdze Rodzaju pozbawiony tego
znaczenia i pokazany jako zwierzę przeklęte, niedające życia, lecz śmierć. Wąż został uznany za
symbol szatana i wroga
człowieka. Zgodnie z zapowiedzią Boga w Księdze
Rodzaju: Położę nieprzyjaźń między
tobą i niewiastą, ona zetrze głowę twoją(…), został on pokonany przez Madonnę. Poniżej: Wygnanie Adama i Ewy z Raju Benjamina Westa, amerykańskiego malarza reprezentującego styl neoklasyczny.
Wieprz. Świnie były przedmiotem
wstrętu i obrzydzenia dla Żydów, a więc jedzenie mięsa wieprzowego było
sprzeczne z prawem Mojżeszowym. W Ewangelii
św. Mateusz przytacza słowa Jezusa: Nie
dawajcie psom tego co święte i nie rzucajcie swych pereł przed świnie, by ich
nie podeptały nogami i,
obróciwszy się, was nie poszarpały. Z czasem ta wypowiedź sugerowała, aby nie mówić profanowi (lub
głupcowi) tego, czego nie może pojąć. Święty
Łukasz podtrzymuje tę opinię, opowiadając o synu marnotrawnym, który ma poniżającą pracę, czyli pasienie świń.
Święty Marek opowiada natomiast o wypędzeniu przez Jezusa nieczystych duchów z
nieszczęśliwego człowieka. Wstąpiły one w wieprze, które następnie rzuciły się
do jeziora i utonęły.
Można by jeszcze pisać o innych zwierzętach wspomnianych w Biblii. Ich znaczenie jest niezwykle interesujące, zwłaszcza gdy
się je porówna z innymi kulturami i
religiami. Celem postu jednak nie jest wyczerpanie tematu, lecz jego
zasygnalizowanie. Być może stanie się dla czytelników inspiracją do dalszych
poszukiwań.
Formica
Formica
Grafika:
https://stacja7.pl/wp-content/uploads/2015/06/kim-jest-duch-swiety-7-biblijnych-faktow-thumbnail-photo-596x414.jpg.webp
http://www.cassone-art.com/images/magazine-article/media/main/ID_058REPL_LOW.jpg
http://malarstwo.fineartexpress.pl/wp-content/uploads/2015/08/Tycjan_-Jan-Ewangelista-w-Patmos-1024x937.jpg
http://malarstwo.fineartexpress.pl/wp-content/uploads/2015/08/West-Benjamin-Wygnanie-Adama-i-Ewy-z-Raju2.jpg