Jak się nie nudzić…
Jak się nie nudzić na scenie tak
małéj,
Tak niemistrzowsko zrobionéj,
Gdzie wszystkie wszystkich Ideały
grały,
A teatr życiem płacony -
(Cyprian Kamil Norwid)
Nuda to skutek defektu wyobraźni – nic więcej.
(Cathleen Shine)
Nuda, nudzić się, nudzić, nudny, nudnawy,
znudzony, nudziarz, nudziara, nudziarstwo. Ileż słów odnoszących się do stanu
wywołanego bezczynnością, brakiem wrażeń i monotonią życia. Są również związki
frazeologiczne z użyciem tych wyrazów: Umierać z nudów. Nudzić się jak
mops. Nudy na pudy. Zabijać nudę (nudy). Nudne jak flaki z olejem. Czy
faktycznie można umrzeć z nudów? Jedni znawcy mówią, że nie, inni, że
tak. Wyżej rysunek: Jesús Devia Mañana.
Pojęcie nudy jest pojemne, dlatego
trudno o jednoznaczną definicję. Na pewno to negatywny stan emocjonalny, przy
czym niepokojąca jest nuda przewlekła, a nie nuda tymczasowa
(okazjonalna). Określa się ją różnymi terminami: pustka duszy, paraliż
duszy, bolesne doświadczenie bylejakości i niepotrzebności, inna forma
rozpaczy, zniewolenie umysłu, zniewolenie serca, droga do uzależnień. Brzmi
to poważnie, bo i wiąże się z poważnymi problemami: utratą energii życiowej i
brakiem zaangażowania w jakąkolwiek aktywność. To poczucie jałowości życia,
braku sensu wszelkich działań oraz wynikający z nich niepokój i dyskomfort
psychiczny. Wreszcie, to stan napięcia między chęcią działania a
niezdolnością do zaangażowania się w jakąkolwiek aktywność. To rodzaj przesytu
prowadzący do tego, że dla osoby znudzonej rzeczywistość nie ma wartości.
Znawcy traktują nudę jako odmianę frustracji (stresu), która może prowadzić do
agresji, depresji lub uzależnień.
Nuda w ujęciu sztuki. Nuda kojarzy się
negatywnie, jednak nie pod wpływem badań naukowców, lecz z powodu
zakorzenienia tego pojęcia w filozofii i sztuce. Samo słowo po raz
pierwszy podobno pojawiło się w twórczości pisarza Charlesa Dickensa
jako określenie męczącej bezczynności. Podobnego zdania był francuski filozof
XVII wieku, Blaise Pascal, który pisał o nudzie: nie ma dla
człowieka nic równie nieznośnego, jak zażywać pełnego spoczynku, bez
namiętności, bez spraw, rozrywek, zatrudnienia. Filozofowie najczęściej snuli refleksje o nudzie egzystencjalnej. Ciekawą teorię sformułował Søren Kierkegaard, duński filozof.
Uznał, że nuda jest siłą napędową kultury i historii oraz źródłem wszelkiego
zła. W swojej pracy Albo-albo pisze: Bogowie nudzili się,
a więc stworzyli człowieka. Adam się nudził w samotności, powstała
więc Ewa. Od tego momentu nuda zakradła się do dziejów świata i rosła
coraz bardziej dokładnie w miarę tego, jak rosła ilość ludności. Adam
nudził się samotnie, a potem Adam i Ewa nudzili się razem,
a potem nudzili się: Adam i Ewa, Kain i Abel en famille,
a potem wzrosła ilość ludzi na świecie i ludy nudziły się en masse.
Dla rozrywki powzięli myśl zbudowania wieży tak wysokiej, że wierzchołek jej
sięgał obłoków. (...) A potem byli rozproszeni po całym świecie, zupełnie
jak teraz zagraniczni turyści, ale nudzili się w dalszym ciągu. Viktor
Frankl, austriacki psychiatra XX wieku, dowodził z kolei, że nuda rodzi się
wtedy, gdy ktoś się boi bliskości, zaangażowania i odpowiedzialności za
drugiego człowieka. Woli zachowywać się apatycznie niż się z kimś wiązać, a
takie zachowanie jest wyrazem kryzysu wartości. Erich Fromm, filozof
i psycholog niemiecki XX wieku, uważał natomiast, że w uprzemysłowionych
społeczeństwach nuda to naturalny stan ludzi skazanych na izolację
(wyobcowanie). Josif Brodski, wybitny pisarz i eseista, w książce Pochwała
nudy określił nudę jako: uprzykrzenie, zniechęcenie, znużenie, chandrę,
melancholię, marazm, apatię, obojętność, stupor. W takim stanie człowiek jest
przegrany, a podejmowanie jakichkolwiek prób działania nie ma sensu. Jeszcze do
XIX wieku sądzono, że nuda dotyczy jedynie bogaczy, ludzie pracy natomiast nie
znają tego odczucia. Monteskiusz, francuski filozof, był
zdania, że: Tylko wielkich i bogatych prześladuje nuda. Podobnie
wypowiadał się genewski pisarz i filozof, Jean-Jacques
Rousseau: lud się nie nudzi, ponieważ prowadzi
czynne życie. Nuda jest wyłącznie „nieznośną plagą dla bogaczy",
a zwykli ludzie, którzy mieliby coś lepszego do roboty, muszą tamtych
„zabawiać" kosztownymi „rozrywkami", aby nie zanudzili się oni na
śmierć. Dzisiaj już wiemy, że nie mieli racji Monteskiusz oraz
Rousseau, ponieważ nuda może dotyczyć każdego człowieka. Rozważania filozofów
odnoszą się do nudy egzystencjalnej, a jej główne przesłanie to: nic nie warto
robić. Niżej: obraz Nuda Gastona de La Touche'a.
O nudzie zwyczajnie. Milan Kundera w powieści
Tożsamość istotę nudy ujął tak: Istnieją trzy kategorie nudy - nuda
bierna: dziewczyna, która tańczy i ziewa; nuda czynna: dorośli amatorzy
latawców; i nuda zbuntowana: młodzi, którzy podpalają samochody
i rozbijają witryny. Nie ma więc w tym nic nadzwyczajnego, co
zresztą potwierdzają ankiety przeprowadzane wśród młodzieży. Okazuje się, że
nudę wywołują trywialne przyczyny: nieciekawe lekcje, brak zajęć,
zła pogoda, samotność albo towarzystwo nieciekawych ludzi, brak pomysłów na
spędzenie czasu, niekiedy zmęczenie i wewnętrzna pustka. Jest ona przejawem
bierności człowieka, lenistwa umysłowego i społecznego.
Nuda – jest dobra czy zła? Liczni badacze
doszli do wniosku, że nuda jest naturalną emocją (jak na
przykład złość) i jej przyczynę tłumaczyli racjonalnie. Uznali ją
za sygnał, że człowiek ma nieciekawą albo bezsensowną pracę lub musi odpocząć.
Sugerują więc, żeby od czasu do czasu ponudzić się, aby potem
wydajniej pracować (uczyć się). Nuda więc jest wręcz konieczna jako
wentyl bezpieczeństwa w okresach zmęczenia lub wyczerpania. Niektórzy
jednak są przekonani o zgubnych skutkach nudy, która zabija i prowadzi do
nieszczęść. Tak może być faktycznie, gdy mamy do czynienia z nudą długotrwałą,
wprowadzającą życiowy i emocjonalny chaos i popychającą człowieka do
agresji lub autodestrukcji.
Jak to więc jest z tą nudą? Trzeba się nią
martwić czy nie? Poddać się i nudzić się jak mops czy podejmować
próby zabicia nudy? Może czytelnicy potrafią rozstrzygnąć ten problem?
Wiks
Grafika:
https://www.dwutygodnik.com/public/media/article/image_center/4887.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/eb/La_Touche_Lennui_1