Wygrała alternatywka!
Puryści językowi rwą włosy z głów…
Rodzice (…) nie bardzo wiedzą, co mówią do nich własne
dzieci.
Ale kolejne pokolenia będą dalej tworzyć nowe standardy mowy
i tego procesu zatrzymać się nie da.
(Stefan Marcinkiewicz, socjolog)
Rzeczywiście młodzież
tworzy nowe standardy mowy, co można
zaobserwować niemal z dnia na dzień. Przed rokiem pisaliśmy na naszym blogu o
słowach: dzban, zwyklak, normik,
mamadżer, wielepek,
akap, RiGCz, trump, legitny/legitnie, smartwica
(smartfica),yolo, props/propsować, odjaniepawlić/odjaniepawlać (się). (http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018/) Tymczasem znowu pojawiły się nowe wyrazy: crush, fiki, heheszkowe, fri, amba,
beka, kisnąć, nieogar, pewka, prank i wiksa, nitka, madka, pewex, boruta.
To zjawisko językowe jest na tyle ciekawe,
że Wydawnictwo Naukowe PWN od 2016 roku organizuje plebiscyt na młodzieżowe słowo roku, a
następnie na podstawie głosowania internautów wyłania zwycięzcę. W Słowniku języka polskiego PWN czytamy informację dla
głosujących: Młodzieżowe słowo roku nie
musi być nowe, slangowe ani najczęściej używane. Doceniamy istotność tematu
oraz kreatywność języka w opisywaniu rzeczywistości.
Alternatywka. W tegorocznej edycji plebiscytu jurorzy: Marek
Łaziński (Uniwersytet Warszawski), Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński), Anna Wileczek (Uniwersytet Jana Kochanowskiego
w Kielcach) oraz Bartek Chaciński (tygodnik
Polityka) zdecydowali, że zwycięża rzeczownik alternatywka. Oznacza on dziewczynę o alternatywnych upodobaniach i zachowaniach. Profesor Marek
Łaziński wyjaśnia dodatkowo, że taka
osoba nie utożsamia się z istniejącymi tendencjami dotyczącymi
stroju, makijażu czy gustu
muzycznego. Wyróżniają ją
różnokolorowe włosy, kolczyki, ciemne ubrania, a także zamiłowanie do emo-rapu.
Profesor dodaje, że alternatywka jest
antonimem konserwatywki. Rzeczownik ma
również męskie odpowiedniki: alternatywek
oraz alternator.
Bartek Chaciński uzupełnia, że to słowo ma związek z modą na niekonwencjonalny wygląd
twórców muzyki pop, na przykład z
Billie Eilish, amerykańską piosenkarką. Ogólnie
można stwierdzić, że alternatywka nie
przejmuje się zdaniem innych i żyje po swojemu.
Jesieniara. Drugie miejsce w plebiscycie zajął rzeczownik jesieniara. Za najciekawszą definicję
tego słowa jurorzy uznali tę oto: Jesieniara to słowo określające osobę
(mężczyznę bądź kobietę, jest to słowo bez przynależności płciowej)
uwielbiającą jesień. Prawdziwe „jesieniary” charakteryzuje wykonywanie typowo
jesiennych czynności, czyli siedzenia pod kocem w ciepłych ubrankach z gorącym kubkiem dowolnego napoju. Jesieniara kocha park pełen pożółkłych liści, owija się grubymi szalami i wkłada
wełniane rękawiczki, a wieczorami, otulona kocem, czyta książki. Ma też
podobno kilka ciepłych swetrów oraz zapas zapachowych świec. Nierzadko o swoich jesiennych
przyjemnościach opowiada również w mediach społecznościowych. Profesor Marek
Łaziński uważa, że jesieniara zasługuje
na tytuł najładniejszego i najciekawszego
słowotwórczo słowa roku i to ona powinna zwyciężyć. Profesor Ewa Kołodziejek z kolei pisze, że
słowo jesieniara jest dwuznaczne: Trochę
szydercze, ale w gruncie rzeczy aprobujące to, co wszyscy lubimy: kolory
jesieni, ciepły kocyk, gorącą herbatę. (...) Słowotwórczo jesieniara jest
podobna do nudziary, cwaniary, rozrabiary czy plotkary, określeń o
negatywno-żartobliwej ekspresji.
Eluwina. Ten rzeczownik zajął
w plebiscycie PWN trzecie miejsce. Jest
wynikiem przekształcenia słowa halo/elo i
pojawia się w utworach muzycznych oraz
w języku młodzieżowym. Rozpowszechnia je również youtuber Kacper
Błoński (Kacper Blonsky), który nagrał piosenkę pod tytułem Eluwina. To młodzieżowe powitanie przeszło drogę od halo/elo, przez elówa, a więc
słusznie profesor Marek Łaziński
zauważa, że wyraz eluwina powinien
być zapisywany przez ó. Niestety, młodzież nie jest wyczulona na zasady ortografii i nie
rozumie słowotwórczej budowy tego wyrazu. Jurorzy
doceniają więc, że 25 głosujących osób (spośród 1300) napisało to słowo
poprawnie. Eluwina podobno funkcjonuje w języku młodzieży od
sierpnia 2019 roku. Jak długo jeszcze?
Alternatywka i jesieniara to rzeczowniki rodzaju żeńskiego i – zdaniem
jurorów – włączyły się do modnej
ostatnio dyskusji o feminatywach
(rzeczownikach rodzaju żeńskiego; ważnych w rozważaniach o żeńskich
odpowiednikach męskich nazw zawodów). Oba wyrazy są ciekawe, ale bliższa mi
jest jesieniara. Eluwina/elówina – to słowo pewnie będzie dalej modne, choć mnie nie
przekonuje i nieszczególnie mi się podoba. Przypomnę jeszcze, że w poprzednich
latach najpopularniejszymi wśród młodzieży słowami były: dzban (2018), wyrażający zdziwienie XD (2017) oraz sztos (2016). I na koniec
ciekawostka. Wygrana słowa dzban w
plebiscycie PWN stała się inspiracją do
stworzenia wystawy Dzban roku w Muzeum Narodowym w Szczecinie (zdjęcie wyżej).
Miłośnik poprawnej polszczyzny
Grafika:
https://s3.viva.pl/newsy/billie-eilish-536640-GALLERY_BIG.jpg
https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2019/10/jesieniara.jpg
https://i.ytimg.com/vi/ao1dIq2XITo/maxresdefault.jpg
https://dziendobry.tvn.pl/media/cache/content_cover/gettyimages-908389610-jpg.jpg.pagespeed.ce.m-PCUcP8Ze.jpg