Ocenzurowane filmy
Ale na uczucia nie ma rady,
one są i wymykają się wszelkiej cenzurze.
Powstaje tak wiele filmów, że można przebierać zarówno w ich gatunkach, jak również w niezliczonych premierach. Często widzowie mają odmienne zdania na temat wartości oglądanych filmów – jednym się podobają, inni są oburzeni lub zdegustowani. Od czego to zależy? Od poziomu intelektualnego oraz przygotowania artystycznego odbiorców, a także od ich stopnia wrażliwości i wyznawanego systemu wartości. Kontrowersyjna może się wydawać tematyka dotycząca polityki, Kościoła, zbyt śmiałych scen erotycznych lub brutalnych obrazów przemocy. Wydaje się, że obecnie coraz mniej rzeczy szokuje widzów. Niemniej jednak wciąż działa cenzura – w niejednakowym zakresie w różnych krajach.
Ostatnio dużą popularność zyskał południowokoreański serial Squid Game, wyświetlany na platformie Netflix, który podbił serca widzów na całym świecie. Jednak nie spodobał się władzom Korei Północnej do tego stopnia, że mężczyzna przemycający ten serial został skazany na śmierć, uczeń, który kupił pendrive z filmem, dostał wyrok dożywocia, a osoby oglądające film zostały skazane na pięć lat ciężkich robót. Takie restrykcje są wprost niewyobrażalne i naturalnie nieporównywalne z cenzurą, która również należy do trudnych tematów. Co takiego musi się znaleźć w filmach, aby ich emisja została zakazana? Nie zawsze łatwo to ocenić, a sam fakt ograniczania wolności widzów wzbudza wiele kontrowersji i emocji, ale czy rzeczywiście wszystko powinno trafiać na ekrany kin? Przedstawiamy kilka przykładów najbardziej kontrowersyjnych filmów w historii kina, które były objęte cenzurą.
Teksańska masakra piłą mechaniczną (1974). Zaczynamy od kultowego horroru z podgatunkami slasher i gore, zaliczanego do najlepszych filmów grozy. Dla przypomnienia: w horrorze typu slasher liczba bohaterów zmniejsza się w „dziwnych” okolicznościach, a w horrorze typu gore główny nacisk jest położony na drastyczną przemoc oraz sceny wywołujące obrzydzenie u widza (Wikipedia). Tak jest i w tym filmie, wykorzystującym utarty schemat filmu grozy – młodzi ludzie, którzy przebywają na wakacjach, są mordowani przez tajemniczego psychopatę. Fabuła filmu nawiązuje do zbrodniczego procederu Eda Geina, zwanego Rzeźnikiem z Plainfield. Film Teksańska masakra piłą mechaniczną przyniósł Tobe’mu Hooperowi rozgłos i stał się początkiem jego hollywoodzkiej kariery. Reżyser zaś, jest uznawany za prekursora slasherów. Nie we wszystkich jednak państwach podzielano zachwyt filmem Hoopera. W Brazylii, Chile, Finlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii objęto go zakazem ze względu na bestialską brutalność i szokujące, obrazowe sceny morderstw. Obejrzałyśmy ten film, szczerze polecamy, lecz jedynie osobom o mocnych nerwach.
Egzorcysta (1973). Zarys fabuły - dwunastoletnia dziewczynka zostaje opętana przez złe moce, a zrozpaczona matka kontaktuje się z egzorcystą. Ten najsłynniejszy i najstraszniejszy – jak się uważa – w historii kina horror wyreżyserował William Friedkin. Nawiązał on do historii (podobno) opętanego chłopca, która wydarzyła się w 1949 roku, i ją uwspółcześnił. Już podczas zdjęć uznano film za przeklęty (groźne wypadki na planie, tajemnicza śmierć ludzi związanych z filmem). W trakcie seansów widzowie dostawali ataków histerii, mdleli, wymiotowali, a nawet dostawali zawału. Dlatego ocenzurowano ścieżkę dźwiękową, a niektóre miasta nie wyświetlały „Egzorcysty”. Kontrowersje wokół niego pojawiły się w Stanach Zjednoczonych, a w Wielkiej Brytanii został zakazany. Mimo wszystko, film odniósł komercyjny i artystyczny sukces, miał 10 nominacji do Oscara, a zdobył 2 Oscary (w tym - dla najlepszego filmu).
Dreszcze (1981). To film w reżyserii Wojciecha Marczewskiego i z muzyką Andrzeja Trzaskowskiego. Jego akcja rozgrywa się w latach 50. XX wieku, czyli w okresie stalinowskim. Znawczyni kina Małgorzata Hendrykowska pisze: Marczewski niezwykle jasno i przenikliwie przedstawia mechanizm zdobywania przez system młodzieńczych umysłów i serc. Metody indoktrynacji, perfidię w wykorzystywaniu podatności młodych ludzi na propagandę. Sposoby pozbawiania osobowości i łamania charakterów. Sam reżyser dodaje: To nie miał być przyjemny film, miał pokazywać to, co się działo ze mną w tym najgorszym, najbardziej przerażającym okresie mojego życia. Ponieważ film powstał w okresie działania „Solidarności”, jego wymowa niepokoiła władze, zwłaszcza że jego premiera miała miejsce 12 grudnia 1981 roku, a więc tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego. To przesądziło wówczas o losie filmu – został zakazany w Polsce. „Dreszcze” jednak przedostały się za granicę, między innymi do Berlina.
Miasto 44 (2014) to film utalentowanego reżysera Jana Komasy. Bohaterami filmu są młodzi ludzie (Kolumbowie) oraz tytułowe miasto – Warszawa. Komasa wykorzystuje kilka ważnych wydarzeń z powstania warszawskiego: na przykład potyczki zgrupowania Radosław na cmentarzu, walki na Starówce i Czerniakowie, bombardowanie szpitali, rozbicie oddziałów Berlinga, eksterminacja cywili. W ten ogrom tragedii i bohaterstwa wplecione są historie miłosne powstańców. I to one gorszyły niektórych widzów, przyzwyczajonych do nienaturalnych i niemal odrealnionych sylwetek żołnierzy w starszych filmach. Oczywiście, nie ma mowy o żadnej cenzurze w naszym kraju, natomiast film Jana Komasy wzbudza kontrowersje w Rosji. Dlaczego? Ponieważ są w nim wzmianki o radzieckiej armii stojącej na przedmieściach Warszawy i nieśpieszącej na pomoc powstańcom.
Kontrowersyjne filmy zawsze były i są nadal częścią kina. A cenzura ma niemal tyle lat co kino. Czy uwierzycie, że cenzurze poddano słowa Retha Butlera, który na pytanie Scarlett O'Hary: Gdzie mam iść? Co mam zrobić?, odpowiada: Szczerze mówiąc, moja droga, nie obchodzi mnie to? Oczywiście, mówimy o wspaniałym filmie Przeminęło z wiatrem z 1939 roku, który trzeba koniecznie zobaczyć. Przedstawione przez nas dzieła także wypada obejrzeć, gdyż jedne już należą do kanonu klasyki filmowej, inne tam z pewnością dołączą. A co z cenzurą? Każdy sam sobie musi odpowiedzieć, gdzie znajduje się granica jego wrażliwości lub zasad moralnych.
Ola & Magda
Grafika:
https://i.ytimg.com/vi/wpbKNLiCJ8A/mqdefault.jpg
https://film.org.pl/r/teksanska-masakra-pila-mechaniczna-26460
https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2020/08/egzorcysta-1973-horror.jpg
https://akademiapolskiegofilmu.pl/cache/images/resize_1000x1000/files/PL/Historia_Polskiego_Filmu/FILMY/Dreszcze/1-F-217-3-800x800.jpg
https://api.culture.pl/sites/default/files/styles/1920_auto/public/images/culture.pl/miasto_44_jana_komasy_7.jpg?itok=VpzkM46M