Twój język świadczy o Tobie
Źle mówić lub pisać
to znaczy krzywdzić swoją mową tych wszystkich,
którzy ją z taką czcią budowali.
Język […] choruje,
gdy ludzie źle nim mówią.
(Janusz Korczak)
Gdy nie znamy dobrze własnego języka, on choruje– pisał Janusz Korczak. Niestety, nie wszystkich Polaków to obchodzi. A szkoda, gdyż niewłaściwe posługiwanie się polszczyzną kompromituje. Jej znajomość to podstawowa umiejętność, jakiej wymaga się - najpierw od licealisty, a potem- od wykształconego człowieka, który w pracy kontaktuje się z ludźmi (ustnie lub na piśmie). Warto więc uzmysłowić sobie, jakiego rodzaju błędy czyhają na użytkownika języka polskiego i popracować nad ich usunięciem. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego – dziś obchodzony – jest dobrą okazją do takich refleksji.
O tym, co jest poprawne, a co nie, decyduje norma językowa. Inaczej mówiąc: zasady ortografii i interpunkcji, ogół polskich wyrazów i ich znaczeń, wzorce odmiany, zasady łączenia wyrazów w zdania, a także sposób wymawiania. Należy pamiętać, że istnieje norma wzorcowa (oficjalna) oraz norma użytkowa (nieoficjalna). Do zasad normy użytkowej sięgamy jedynie w prywatnych rozmowach – na przykład: dostałem SMS-a, kupiłem laptopa. Najlepiej jednak i w nich dążyć do poprawności. Oficjalnie koniecznie trzeba powiedzieć: dostałem SMS, kupiłem laptop. Dlaczego? Ponieważ biernik odpowiada na pytania: kogo? co?
Błędy ortograficzne odnoszą się nie tylko do nieznajomości pisowni wyrazów z „u”, „ó”, „ż”, „rz”, „h” ,„ch”, „ę”,”ą”, ale też wielu innych zagadnień. Nagminnie są popełniane błędy w łącznej i rozdzielnej pisowni, w zapisie dat, liczebników porządkowych, skrótów, a także w pisowni wielką i małą literą. Błędy interpunkcyjne – powstają wtedy, gdy nie zna się i nie stosuje obowiązujących zasad. Najwięcej kłopotów przysparzają przecinki, ale do znaków interpunkcyjnych należą też: myślnik, średnik, dwukropek, wielokropek, kropka, cudzysłów, znak zapytania, wykrzyknik, nawias. Kiedy popełniamy taki błąd? Gdy nie stawiamy znaków interpunkcyjnych albo używamy ich w nieodpowiednich miejscach, albo nadużywamy. Błędy fleksyjne – odnoszą się do niewłaściwej odmiany: deklinacji oraz koniugacji (np. M. fora –D. forów; błędnie: for; umieją – błędnie: umią). Błędem jest też nieodmienianie nazwisk. Błędy składniowe powstają na skutek niewłaściwego łączenia wyrazów i budowania zdań. Dotyczy to również szyku wyrazów w zdaniu oraz użycia imiesłowowych równoważników zdań – oto przykład z radiowego skeczu: Będąc młodą lekarką, przyszedł raz do mnie pacjent. Błędy leksykalne wynikają z używania wyrazów w niewłaściwym znaczeniu, mylenia ich znaczenia (adoptować/ adaptować), pleonazmów (kontynuować dalej), błędów w związkach frazeologicznych (ciężki orzech do zgryzienia), posługiwania się wyrazami modnymi (dedykowany zamiast przeznaczony). Błędy stylistyczne powstają wówczas, gdy miesza się style, powtarza wyrazy , używa nieudanych metafor, ma się ubogi zasób słownictwa. Błędy fonetyczne dotyczą wymowy. Ostatnio z niewiadomych przyczyn słyszy się często: sukięka, łazięka, czeba, czeci, ja rozumie, dałem dziecią, itd.
Wielokrotnie omawialiśmy na naszym blogu różnorodne zagadnienia językowe, przestrzegając przed błędami i propagując poprawną polszczyznę. Może tym razem- w ramach powtórzenia – poprawicie błędy w podanych zdaniach? Ubierz ciepłą czapkę, bo jest zimno. Przeczytaj, co pisze na tej ulotce. Mi się nie chce iść do kina. Cytat trzeba zapisać w cudzysłowiu. Tą czy tamtą książkę wypożyczasz? To było w dwutysięcznym albo dwutysięcznym drugim roku. Wypracowanie zajęło mi półtorej arkusza. Czy to jest samochód pana Puzio (Grzegorza Lato)? Ciężko powiedzieć, czy zaliczę test.
Besca
Grafika:
https://oksir.gminaoswiecim.pl/mfiles/2785/3/11022/i/ojczysty_1489302918.jpg
https://nawa.gov.pl/images/users/629/1_MDJO_v.3.png