Nietypowa lekcja historii
Trzeba było to wszystko
przeżyć,
aby zrozumieć,
że Warszawa nie mogła
się nie bić.
(Kazimierz Iranek-
Osmecki)
Już
prawie dwa tygodnie temu w ramach wycieczki klasowej mieliśmy okazję udać się
do Muzeum Powstania Warszawskiego - miejsca poświęconemu jednej z największych
i najbardziej krwawych bitew II wojny światowej, gdzie pamięć o ludziach, dla
których ofiara życia w imię niepodległej Polski była bezwarunkowym obowiązkiem,
jest wiecznie żywa. Realia lat wojny i okupacji oraz dwóch miesięcy Powstania
zawarte w słowach Delegata Rządu Rzeczpospolitej Polski na Kraj - Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać - stanowią myśl przewodnią
ekspozycji.
Lekcję
muzealną poprowadził dla nas znakomity przewodnik – Pan Andrzej. Przybliżył nam
bieg wydarzeń w okupowanej Warszawie i jednocześnie przypominał, jak ważne jest
rozpowszechnianie faktów z historii naszej ojczyzny, aby pamięć i prawda była
obecna wśród nas i przyszłych pokoleń Polaków. Wzorem Pana
Andrzeja chciałabym podzielić się wszystkim, czego można się dowiedzieć podczas
takiej nietypowej lekcji
historii.
Budynek
Muzeum jest jednym z nielicznych zachowanych zabytków architektury przemysłowej
Warszawy. Przed wojną w jego murach znajdowała się elektrownia tramwajowa. Po
latach okupacji stolicy gmach stopniowo niszczał. Decyzja o lokalizacji Muzeum
Powstania Warszawskiego otworzyła nowe perspektywy dla zabytkowego obiektu.
Rozległy obszar dawnego kompleksu elektrowni stał się jedynym w swoim rodzaju parkiem wolności.
1
września 1939 roku hitlerowskie Niemcy zaatakowały Polskę. Rozpoczęła się
trwająca do 5 października wojna obronna. 17 września, łamiąc pakt o nieagresji z roku 1932, bez określonego w prawie międzynarodowym
wypowiedzenia wojny, od Wschodu wkroczyła Armia Czerwona. Losy naszej ojczyzny zostały
ostatecznie przesądzone, pozostały w rękach III Rzeszy i Związku Radzieckiego, które
rozpoczęły okupację terytorium Rzeczpospolitej.
Sercem
polskości, której za wszelką cenę pragnęli pozbyć się Niemcy, stała się
Warszawa. Na terenach okupowanej Polski został wprowadzony terror, a jej
ludność poddawana była represjom. Już jesienią 1939 roku w parkach, tramwajach,
teatrach i innych miejscach publicznych pojawiły się pierwsze tabliczki z
hasłem „nur fur deutsche”. Szczególnie doświadczana była ludność żydowska,
której obowiązkiem stało się noszenie na ramieniu opaski z gwiazdą Dawida.
Władze okupacyjne konfiskowały żydowskie przedsiębiorstwa, a także
kategorycznie zabraniały zmiany miejsca zamieszkania oraz korzystania z komunikacji miejskiej. Tworzono dzielnice
żydowskie – getta – zamknięte obszary izolujące ludność żydowską. Koncentracja,
na przykład w Warszawie około 450 tysięcy osób na stosunkowo małej przestrzeni,
i niewielkie racje żywnościowe, które im przysługiwały potwierdzały fakt, że utworzenie
gett faktycznie służyło eksterminacji ludności żydowskiej, a tworzone początkowo
dla Polaków obozy koncentracyjne były miejscem realizacji masowej zagłady Żydów.
Ostatecznie w 1943 roku hitlerowcy postanowili rozwiązać kwestię żydowską.
Ludność uwięziona w gettach została przesiedlona do obozów zagłady.
Polacy również znaleźli się w trudnym położeniu.
Polityka okupanta niemieckiego dążyła przede wszystkim do likwidacji elity
narodu, a
następnie zniewolenia, maksymalnej eksploatacji i zgermanizowania społeczeństwa. Polaków w
latach wojny pozbawiono praktycznie możliwości edukacji. Wiosną 1940 roku w podwarszawskich Palmirach
funkcjonariusze SS rozstrzelali około 1700 przedstawicieli inteligencji
polskiej, a egzekucje, wysiedlenia, aresztowania, zsyłki do obozów, uliczne
łapanki były stałym elementem dnia powszedniego w latach wojny. Jednym z
głównych więzień niemieckich na terenie Generalnego Gubernatorstwa był Pawiak,
gdzie przetrzymywano około 100 tysięcy Polaków, z których blisko 37 tysięcy zginęło. Państwo
Polskie kierowane przez władze na uchodźstwie trwało w konspiracji.
Armia
Krajowa zbroiła się, szkoliła, prowadziła dywersję i wywiad. Jej celem było
przygotowanie zbrojnego powstania. W 1944 roku szeregi AK liczyły około 380
tysięcy członków. Była to najliczniejsza i najlepiej zorganizowana armia
podziemna w okupowanej Europie.
W
przeddzień powstania polskie siły Armii Krajowej w okręgu warszawskim liczyły
około 50 tysięcy. Broń posiadało jedynie około 10% powstańców. W ostatnich dniach lipca niemiecki
garnizon Warszawy liczył około 20 tysięcy bardzo dobrze uzbrojonych żołnierzy
wspieranych przez artylerię i lotnictwo. Pomimo znacznych dysproporcji sił 1
sierpnia o godz. 17.00 wybuchło Powstanie Warszawskie. W pierwszych dniach walki zarówno wśród
żołnierzy, jak i ludności
cywilnej panowała euforia. Polskie Państwo Podziemne rozpoczęło oficjalną
działalność.Powstawały
szpitale, barykady, schrony przeciwlotnicze. Od 1 sierpnia do 5 października ukazywała się prasa
powstańcza. Warszawa była wolna po 5 latach.
Na
ulicach pojawiły się biało – czerwone flagi. Żołnierze byli wspierani przez
mieszkańców stolicy. Jak powiedział Adam Borkiewicz: Warszawa
zaczęła i prowadziła śmiertelny bój w osamotnieniu, lecz jej żołnierze nie byli osamotnieni. Polacy zajęli około ¾ terenu Warszawy. W ramach kontrofensywy
Korpsgruppe SS generała Ericha von dem Bacha już 5 sierpnia przystąpiła do zdławienia walk, zaatakowała Wolę i Ochotę. AK zbroiła się przez cały okres okupacji. Źródło zaopatrzenia stanowiły
także warsztaty powstańcze. Pistolet maszynowy „Błyskawica”, sten, granaty – sidolówkę,
karbidówkę i filipinkę można obejrzeć na ekspozycji w muzeum. W różnych dzielnicach
stolicy dochodziło do egzekucji żołnierzy i ludności cywilnej, którzy
zostali wzięci do niewoli. Rzeź na warszawskiej Woli przeszła do historii jako
jedna z najkrwawszych. Każdy dzień powstania stawał się walką o przetrwanie,
ponieważ brakowało wody pitnej i żywności. Przewidując, jak ogromne znaczenie w
powojennej Polsce mogą mieć materiały gromadzone przez Polskie Państwo
Podziemne, prasowi i filmowi sprawozdawcy wojenni wychodzili na ulice i podczas
powstania kręcili materiał „Warszawa walczy!”. Kroniki filmowe wyświetlane były
w kinie Palladium. 
Sytuacja
otoczonych często oddziałów była z każdą chwilą coraz cięższa. Miasto płonęło. Ewakuacja i komunikacja
między dzielnicami odbywała się jedynie pod ziemią. Sieć kanałów liczyła prawie
2 km.
Niemcy jednak prędko zorientowali się i starali się pokrzyżować plany
powstańców, wpuszczając toksyczne ścieki, bądź z góry atakując ludzi
przedzierających się przez kanały. Upadały kolejne odziały. Po
kapitulacji Starego Miasta broniono Powiśla, Czerniakowa, Mokotowa i Puszczy
Kampinoskiej. Niemcy rozpoczęli pacyfikację kolejnych dzielnic. Po ciężkich walkach
Niemcy 7 września opanowali Powiśle, 23 września padł ostatni punkt oporu na
Czerniakowie. Mokotów skapitulował 27 września, a północna część Żoliborza
trzy dni później. Ogólna sytuacja Warszawy znalazła się w dramatycznym położeniu.
Skłoniło to Komendę Główną Armii Krajowej do podjęcia rozmów na temat przerwania walk. 2
października został podpisany akt kapitulacji Powstania. Po złożeniu broni
około 15 tysięcy żołnierzy dostało się do obozów jenieckich, jednak wielu powstańców
nie godziło się na niewolę i wyszło z miasta wraz z ludnością cywilną z
zamiarem kontynuacji działalności konspiracyjnej.Teoretycznie
zaplanowane na kilka dni Powstanie trwało w rezultacie 63 dni, będąc
największym zrywem wolnościowym w historii II wojny światowej. By zrozumieć w
pełni przyczyny wybuchu Powstania Warszawskiego oraz stopień powszechnej determinacji
walczących o wolność mieszkańców stolicy, należy mieć świadomość, jak ogromnej
presji poddana była Warszawa podczas
trudnych lat okupacji.
Ten dzień nie był zwyczajny, choć z
pozoru taki sam jak każdy inny, niepokojąco spokojnie, młodzi ludzie tacy sami
jak my, pragnący żyć(…)tak po prostu. Czy ten krótki fragment piosenki „63 chwały”
wymaga komentarza i zbędnych słów? Nie! On skłania nas, młodych
ludzi, do refleksji i stawia przed nami pytanie, z którym może właśnie warto
się zmierzyć. Czy potrafiłbym/potrafiłabym poświęcić wszystko to, co mam, by
walczyć w imię wolnej ojczyzny? Są kwestie, które nigdy się nie zmieniają.
„Baśka”, „Bury”, „Isia” – oni także mieli „naście” lat, pragnęli marzyć,
kochać, bawić się…beztrosko żyć. Pamięć o Nich, o wszystkich bohaterach tamtych
dni, wydarzeniach niech będzie zawsze wiecznie żywa.
Madlen
Grafika:
http://cdn.akamai.steamstatic.com/steamcommunity/public/images/avatars/43/43587f479db3393517aa33cc5441a62d57eb444d_full.jpg
https://lh3.googleusercontent.com/-tCWybuBNHSk/VbvBAXTH2UI/AAAAAAAAY7E/-40ahnXNiNc/w424-h318-n/DSC07455.jpg
http://fotopolska.eu/foto/131/131960.jpg
http://www.radiopolsha.pl/8c0f63c2-a960-4ff8-92ca-fa5f5eb68b39.file
http://fotopolska.eu/foto/7/7529.jpg
http://akokregkielce.pl/files/ogolne/rozne/b1.j
http://static.prsa.pl/images/2ed1b137-4e14-48ad-baf7-aab183ccdd61.jpg
http://static.prsa.pl/images/a601204d-7355-49f0-9759-169c6ecffb83.jpg