Oglądamy filmy

 

                         Bliżej  filmu      

Film buduje się z wielu maleńkich kawałków, 
                   bardzo ostrożnie,                     
aby nie zburzyć delikatnej struktury. 
(Renee Zellweger)

 

Uczniowie naszej szkoły po raz kolejny  brali udział w „Lekcji w kinie” organizowanej przez Centrum Edukacji Filmowej w Wołominie.  Tym razem lekcja dotyczyła adaptacji i ekranizacji. Temat ten, poparty prezentacją multimedialną,  omówił aktor Łukasz Węgrzynowski. Następnie obejrzeliśmy  film w reżyserii Andrzeja Wajdy „Brzezina”, który posłużył jako przykład dla omówionych wcześniej kwestii. Jako  że miałyśmy przyjemność uczestniczyć w tej niecodziennej lekcji, chciałybyśmy przedstawić najważniejsze tematy przeanalizowane podczas wykładu.

Adaptacja filmowa. Bardzo często jest mylona z ekranizacją. Oznacza przystosowanie utworu literackiego do potrzeb filmu - przekształcenie go w scenariusz, na podstawie którego powstaje film. Przedmiotem przeróbki może być: powieść, nowela, opowiadanie, poemat czy utwór sceniczny. Dostosowanie tekstu dzieła literackiego do potrzeb filmu ma zawsze charakter twórczy, a nie mechaniczny. Adaptacja może być swoistą interpretacją utworu literackiego lub jego dokładnym przekazem.  Poniżej przedstawiamy główne rodzaje  adaptacji. 

Ekranizacja, czyli jak najdokładniejsze i najwierniejsze odzwierciedlenie dzieła na ekranie. Jako przykład może posłużyć film  „Pasja” w reżyserii Mela Gibsona. Bohaterowie, by jak najdokładniej oddać realia czasów biblijnych, wypowiadają swoje kwestie w językach:  hebrajskim i aramejskim.

Dodanie nowych elementów. Tu przykładem może być  „Wesele” w reżyserii Andrzeja Wajdy. Reżyser dodał scenę orszaku weselnego jadącego z Krakowa do Bronowic, której  nie  ma w dramacie  Wyspiańskiego,  a na  ekranie   dodatkowo  pojawiła się informacja o czasie akcji. Dzięki  temu film przybiera formę reportażu.

Wyróżnienie  jednego motywu. Przykładem jest  „Anna Karenina” w reżyserii Joe Wrighta.   Film  skupia  uwagę  na teatralizacji  życia codziennego arystokracji. Reżyser chciał ukazać pogląd, że człowiek jest aktorem odgrywającym w swym życiu wiele ról. Tytułowa bohaterka nie była zadowolona ze swej roli - wiernej żony i kochającej matki, a przy tym - dobrze wychowanej, pełnej klasy arystokratki.

Zmiana kontekstu. Film „Mansfield Park” , którego reżyserem jest Iain B. MacDonald ukazuje  dzieło  z perspektywy widza. Bohaterka filmu to młoda, rezolutna dziewczyna, która sprzeciwia się obowiązującym normom, sama chce kierować własnym życiem i śmiało wygłasza swoje poglądy. Jej charakter jest zupełnie odmienny od oryginalnej postaci. Bohaterka książki  jest chorowita  i nieśmiała. Reżyser wprowadza też  wątek  niewolnictwa, który nie występował w powieści.

Polemika. Film „Bracie, gdzie jesteś?”  jest dziełem Joela Coena, reżysera i scenografa. To  komedia kryminalna  luźno oparta na „Odysei” Homera,  której akcja rozgrywa się w czasie wielkiego kryzysu.

Jako drugi przykład można przytoczyć „Ziemię obiecaną”,  w której reżyser – Andrzej Wajda - zmienia zakończenie, dodaje sceny niewystępujące w oryginale oraz nowe wątki. Na przykład  jeden z głównych bohaterów  - Karol Borowiecki -  nie przechodzi pozytywnej przemiany  i w zakończeniu filmu  pozostaje bezwzględnym kapitalistą.

Aktualizacja. Przykładem jest  „Lawa”  w reżyserii Tadeusza Konwickiego, aktualizacja „Dziadów” Adama Mickiewicza. Konrad, który myśli jak człowiek współczesny, zna dalsze dzieje swojego kraju – widzi  powstania narodowe, II wojnę światową oraz Holocaust. Reżyser w ten sposób pokazuje, że „Dziady” to dzieło nadal aktualne. Innym przykładem jest film „Hamlet” z  2000 roku w reżyserii Michaela Almereydy  z Ethanem Hawke'm  w roli tytułowej. Akcja rozgrywa się we współczesnym Nowym  Jorku. Król jest szefem  rodzinnego interesu o światowej skali. Zawiadomienie o pojedynku jest dostarczone drogą elektroniczną, a rekwizyty to telefony komórkowe czy laptopy. Reżyser pyta o aktualność utworu oraz  o to, kim dziś byłby Hamlet  i jakie miałby dylematy. Pokazuje postać jako wrażliwą jednostkę, zafascynowaną wirtualnym światem i technologią.

Swobodna adaptacja. Ilustracją jest  „Tatarak” Andrzeja Wajdy nawiązujący do opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza.  Film opowiada o przemijaniu miłości i życia. Wajda  ukazuje też  proces tworzenia filmu - występują sceny  z pracy na planie filmowym, rozmowy reżysera i aktorów. Jedną z bohaterek jest aktorka(Krystyna  Janda), która opowiada o swoim życiu prywatnym - o chorobie i śmierci męża. Aby adaptacja była w pełni udana, ważne jest odpowiednie wykorzystanie środków wyrazu sztuki filmowej.  Poniżej  najważniejsze z nich.  

 

Kompozycja kadru. To reżyser i autor zdjęć decydują o obrazie filmowym. Na przykład całość zdjęć do  „ Faraona” Jerzego Kawalerowicza  była kręcona  w Polsce na Pustyni Błędowskiej. Krajobraz  Mazur  udawał  krajobraz  afrykański. Twórcy filmu czerpali inspirację ze sztuki egipskiej - całkowicie odtworzyli freski, a charakteryzując bohaterów, odtworzyli realia antyku. 

Kolor. „Pokuta” to  brytyjsko-francuski melodramat na podstawie książki Iana McEwana.  Aby ukazać tragizm wojny, twórcy filmu wykorzystują kontrast: życie przedwojenne  ma jaskrawe, żywe  barwy,  a życie podczas wojny - odcienie szarości  - ponure, wyblakłe.  Z kolei w  filmie „Trainspotting” reżyser  Danny Boyle , aby odzwierciedlić postrzeganie świata przez narkomanów, zastosował  specyficzne, psychodeliczne barwy. Światło. W  „Pachnidle” według  powieści Patricka Süskinda, aby przybliżyć widzowi realia XVIII - wiecznej Francji,  posłużono się wyłącznie naturalnym światłem, jedynym jego źródłem poza słońcem były świece i lampy oliwne. Wykorzystano kontrast między scenami oświetlonymi a ciemnością. Ruch kamery. Mogą być różne ruchy kamery i służą one do urozmaicania, a także zdynamizowania filmu. W  „Wieku niewinności” Martina Scorsese  widzimy długie ujęcia  trwające nawet do 9 minut. Dzięki takiemu  sposobowi nagrywania widz ma wrażenie uczestnictwa w wydarzeniach. Ujęcia przechodzą od panoramy  do  szczegółów, skupiając uwagę widza na przykład na strojach XIX-wiecznej arystokracji, wystrojach wnętrz i  dziełach sztuki. Ruch kamery, który wpływa na odbiór filmu, był też elementem filmu „Lalka” w reżyserii Wojciecha Hasa. Akcja dzieje się w Warszawie, a jedno ujęcie ukazuje jej dwie odmienne strony. Kamera śledzi bohaterkę schodzącą w dół: od bogatej, beztroskiej, kolorowej   i wesołej dzielnicy do biednej, zatroskanej, ponurej części miasta. Kierunek,   w jakim zmierza bohaterka, jest symbolem upadku stolicy. Im bliżej Wisły, tym większy obraz nędzy. Muzyka. Muzyka może być ilustracją wydarzeń , ich dopełnieniem, wyrazem dramaturgii. Może charakteryzować  postaci  i wyrażać  ich przeżycia, a także wprowadzać  nastrój.  Tak  jest na przykład w filmie „Duma i uprzedzenie” . Specjalny motyw muzyczny podpowiada oglądającemu, jak czuje się bohater  w danym momencie filmu. Aktorzy. Ich dobór jest jednym z najważniejszych działań podczas tworzenia filmu. Jak  wielkie znaczenia ma odpowiednia obsada, widać  w serii filmów o Jamesie Bondzie. Rola tytułowego bohatera była grana przez sześciu aktorów po to, by ukazać zmiany w jego charakterze oraz zachować ciągłość wiekową Bonda. Narracja.  Xawery Żuławski, reżyser  „Wojny polsko-ruskiej”,  umieścił w filmie Dorotę Masłowską, autorkę książki, na podstawie której powstała adaptacja. Ukazał kontrolę narratorki nad akcją - to od niej zależą losy bohaterów, ich reakcje, miejsce i czas akcji. Dzięki temu możemy porównać ją do Boga, który ma władzę nad światem, nic nie dzieje się bez jego wiedzy.

Adaptacja filmowa poszerza, a nawet zmienia kontekst dzieła literackiego, ponieważ polega na obróbce materiału, który przeznaczony jest do sfilmowania. Adaptacja filmowa jest przystosowana do potrzeb publiczności, niektóre wątki są pomijane, ale dodawane też są nowe, aby uatrakcyjnić fabułę i wzbudzić zainteresowanie w widzu.  Odgrywa zatem w kinie bardzo istotną rolę, co - mamy nadzieję - udowodniłyśmy, przytaczając powyższe przykłady.

#Jul  i #Lawenda