15 maja 2015

Językowe potyczki

  

           Nie  kalecz  języka!



                                               Język naszym skarbem świętym.
                                                                                       (Tadeusz Żeleński)


Oto rozmowa sąsiadek. Jedna z nich ma kłopot i opowiada o nim drugiej. Rzeczywiście, trudna sytuacja, tylko dlaczego przekazana tak niepoprawnym językiem? Jak zawsze, wszystkie błędne sformułowania zostały podkreślone.

Szukam opiekunki do rocznego dziecka bez nałogów. Zgłosiła się jedna kandydatka, ale okazało się,  że cieszy się złą opinią. Sama osobiście się tego dowiedziałam po wykonaniu kilku telefonów. Przecież w pierwszym rzędzie chodzi mi o dobro dziecka. Póki co, szukam dalej.

Przeanalizujmy pierwsze zdanie. Szukam opiekunki do rocznego dziecka bez nałogów. Co w nim jest nie w porządku? Oczywiście, nieodpowiedni jest szyk zdania. Dlatego wynika z niego, że to dziecko ma być bez nałogów. A tak naprawdę poszukiwana jest opiekunka bez nałogów. Należałoby powiedzieć: Szukam opiekunki bez nałogów do rocznego dziecka. Albo: Szukam do rocznego dziecka opiekunki bez nałogów.

Cieszy się złą opinią. Ten zwrot słyszy się nagminnie, nawet w szanujących się audycjach telewizyjnych i radiowych. Błąd wynika z niewłaściwego użycia związku frazeologicznego wskutek niedokładnej znajomości jego znaczenia. Przecież zła opinia nie może być powodem do radości. Należy powiedzieć: Ma złą opinię. Do używających sformułowania: cieszy się złą opinią można by zastosować  powiedzenie: Dzwonią, ale nie wiadomo, w którym kościele.

Sama osobiście. Tu można z kolei zastosować powiedzenie: masło maślane. Językoznawcy ten rodzaj błędu nazywają pleonazmem albo tautologią. To wyrażenie składające się z wyrazów to samo lub prawie to samo znaczących; zbędne określenie. Właśnie: sama osobiście! (tak jak: mokra woda, dobry walor czy końcowy rezultat). Wystarczy powiedzieć: sama się tego dowiedziałam albo osobiście się tego dowiedziałam.

Po wykonaniu kilku telefonów. Wykonać  to tyle co: wprowadzić w czyn, zrobić coś, urzeczywistnić, zrealizować, spełnić. Jak to się ma do telefonu? Znowu ktoś nie zrozumiał znaczenia słów, ktoś inny bezmyślnie je powtarza. Sąsiadka z naszego przykładu po prostu kilka razy zadzwoniła lub kilka razy zatelefonowała.

W pierwszym rzędzie.  To germanizm, kalka frazeologiczna (niem. in erster Reihe). Wyrażenie jest przykładem wpływu niemieckich schematów frazeologicznych na polski styl urzędowy. Ta rażąca kalka bywa nagminnie stosowana również przez dziennikarzy. Powinno być: przede wszystkim, najpierw, po pierwsze, głównie.

Póki co. Często używany rusycyzm. Niepotrzebne zapożyczenie, bo przecież mamy własne poprawne: na razie lub tymczasem.

Dobrze byłoby, gdyby wszystkie wiadomości zostały przez Was zapamiętane, a nie tylko przeczytane. To najlepsza droga prowadząca do poprawności i elegancji językowej.

Miłośnik  poprawnej polszczyzny

Grafika:
http://www.sp29.czest.pl/images/news/uczniowie_z_klasa_logo.jpg

61 komentarzy:

  1. Świetny artykuł. Z pewnością bardzo przydatny. Warto też wspomnieć o słowach "bynajmniej" i "przynajmniej", które to często są używane zamiennie. Każde przecież znaczy co innego. Otóż bynajmniej jest partykułą przeczącą i oznacza wcale, zupełnie, ani trochę. A przynajmniej oznacza chociaż. Lepiej o tym wiedzieć :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dokładnie, bardzo często wśród znajomych da się słyszeć słowo "bynajmniej", które jest niewłaściwie używane. Także często słyszy się inne błędy językowe, które popełnia się chyba z przyzwyczajenia, trzeba je jednak eliminować.

      Usuń
  2. Wyrażenia wymienione w poście takie jak: sama osobiście, końcowy rezultat, póki co, są bardzo często używane w naszym kraju.Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że są to niepoprawne wyrażenia.

    OdpowiedzUsuń
  3. Wiele osób używa niepoprawnych wyrażeń przytoczonych powyżej. Na co dzień wielu Polaków nawet nie zauważa popełnianych przez siebie błędów. Uważam, że warto poświęcić pięć minut i upewnić się, że nie kaleczymy naszego ojczystego języka.

    OdpowiedzUsuń
  4. Bardzo przydatny post. "Językowe potyczki" są moim ulubionym rodzajem postów na blogu. Dzięki tego typu artykułom moje wypowiedzi stają się poprawne językowo, jak również wzbogacone o nowe zwroty i słownictwo.

    OdpowiedzUsuń
  5. Przykre jest to jak wiele osób powtarza przytoczone w poście wyrażenia i nawet nie wie, że są to błędy językowe. Postaram się zapamiętać wszystkie wiadomości. Język jest naszym skarbem jak mówi motto posta, dlatego nie kaleczmy go i zwracajmy uwagę na poprawność naszych wypowiedzi.

    OdpowiedzUsuń
  6. Bardzo przydatny post. Musimy czytać takich jak najwięcej i zwracać uwagę na błędy, które popełniamy. Bardzo często nie jesteśmy nawet świadomi tego, że dane wyrażenie jest niepoprawne. Posty podobne do tego, pozwalają nam dostrzec najczęściej popełniane błędy, a dodatkowo tłumaczą, dlaczego nie powinniśmy używać błędnych zwrotów. Wystarczy zapamiętać ;)

    OdpowiedzUsuń
  7. & Słoneczko16 maja 2015 04:02

    Ludzie często nie zwracają uwagi na takie detale. Wiele osób kaleczy język mówiąc: poszłem zamiast poszedłem, byj zamiast bądź czy wziąść zamiast wziąć. Czesto wynika to z powierzchowności i pośpiechu ludzi. ~ Słoneczko &

    OdpowiedzUsuń
  8. Również spotkałam się z używaniem powyższych zwrotów.Ostatnio w telewizji jeden z polityków użył wyrażenia "sam osobiście" co zwróciło moją uwagę. Bardzo przydatny post.

    OdpowiedzUsuń
  9. #tanczacazgwiazdami16 maja 2015 12:21

    Bardzo pomocny post. Wiele razy spotkałam się z użyciem zwrotu "cieszy się złą opinią".

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Także często spotykam się z użyciem tego zwrotu oraz z błędnym szykiem zdania (który niejednokrotnie jest powodem całkowitej zmiany znaczenia przekazywanej informacji). Chociaż sam popełniam wiele błędów, kiedy piszę lub mówię, to myślę, że warto zwracać uwagę na poprawność naszego języka.

      Usuń
    2. +poprostukacper17 maja 2015 21:56

      Często używa się także błędnego zwrotu "cieszyć się złą sławą". Zła sława nie może być powodem do radości.

      Usuń
  10. Bardzo przydatny post. Codziennie słyszymy powyższe błędy językowe w wypowiedziach. Posty o podanej tematyce pozwolą wyeliminować takie zwroty z naszego języka. Powinniśmy dbać o nasz ojczysty język, jego poprawność i właściwe użycie.

    OdpowiedzUsuń
  11. Często spotykam ludzi ,którzy niepoprawnie wymawiają niektóre wyrazy lub zwroty. Takiego rodzaju posty są bardzo przydatne w poprawnej wymowie i pisowni.

    OdpowiedzUsuń
  12. Bardzo wartościowy post, który pokazuje jak my - Polacy nie znamy naszego ojczystego języka i jak często go "kaleczymy" poprzez niepoprawne stosowanie niektórych zwrotów.

    OdpowiedzUsuń
  13. Mnie zastanowiło wyrażenie "wykonać kilka telefonów". Jeśli przyjmie się, że "telefon" jest tu traktowany, nie jako przedmiot, a jako "połączenie", które jednak można zrealizować ("Wykonać to tyle co [...] zrealizować."), czy nadal będzie to błąd?

    OdpowiedzUsuń
  14. Zwroty, które zostały wymienione w poście, są bardzo często przeze mnie słyszane. I jest takich jeszcze wiele więcej. Na przykład "po najmniejszej linii oporu" czy bardzo pospolite "w każdym bądź razie". Poprawnymi formami są "po linii najmniejszego oporu" i "w każdym razie".

    OdpowiedzUsuń
  15. Post jest bardzo przydatny. Niejednokrotnie słyszałem większość z tych niepoprawnych wyrażeń.
    Polacy powinni dbać o swój język i używać poprawnych form zdań, a jak widać w artykule jest wiele równie trafnych zamiennych zwrotów. Sam postaram się zapamiętać powyższe rady.

    OdpowiedzUsuń
  16. Z tego co wiem to nie tylko te błędne zwroty ciągle są używane. Oglądałem niedawno filmik znanego Youtub'era - Polimaty. Opowiadał o najczęstszych błędach popełnianych przez polityków .Ciekawy materiał z którym polecam się zapoznać:)
    Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  17. Większości tych błędnych wyrażeń nie używam lub przynajmniej staram się to robić, jednak pojawiło się kilka nowych do oduczenia. Dlatego polecam przeczytać post kilka razy, szczególnie zapamiętać wytłuszczone i podkreślone części.

    OdpowiedzUsuń
  18. Bardzo przydatny post. Popularne pleonazmy to:
    -cofać się do tyłu,
    -błędna pomyłka,
    -kontynuować dalej,
    -okres czasu,
    -spadać w dół,
    -zabić się na śmierć,
    -fakt autentyczny
    Pleonazmami są również skrótowce typu:
    -artykuły AGD,
    -numer NIP,
    -pamięć RAM,
    -dioda LED,

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. +poprostukacper18 maja 2015 10:08

      Nie zapomnijmy o "filmie wideo", z którym nagminnie spotykam się oglądając filmy na youtube.

      Usuń
  19. Proponuję poznać zdanie Wojciecha Cejrowskiego na temat "zmemlęmemnonego" języka polskiego: https://www.youtube.com/watch?v=OWQSX1lsLRk !

    Pozdrawiam!

    OdpowiedzUsuń
  20. Bardzo często słyszę błędne użycie zwrotu "cieszy się złą opinią". Dotychczas nie zdawałem sobie z tego sprawy... Nie wiedziałem również, że "póki co" jest rusycyzmem.... Słowo to jest przeze mnie bardzo często wykorzystywane. Postaram się zastąpić je np. "na razie".

    OdpowiedzUsuń
  21. Możemy zadać sobie pytanie, dlaczego zapożyczamy zwrotów od innych? Mamy swój, piękny język i nie niszczmy go. Często można błedy tego typu spotkać w komentarzach na portalach społecznościowych, gdzie inni zamiast poprawić to wyśmiewają taką osobę.

    OdpowiedzUsuń
  22. Błąd "dziecko bez nałogów" jest śmieszny lecz spotykany.Nie jest tak częsty jak inne błędy wymienione w poście.Lecz jest najbardziej widoczny .

    OdpowiedzUsuń
  23. Bardzo fajny i przydatny post.
    Codziennie gdy przechodzę ulicami Zamościa słyszę jak kaleczona jest nasz język. Ludzie nawet nie zdjają sobi z tego sprawy ale pokazuje to nasz poziom i lekceważące podejście do języka. Powinniśmy zwracać na to uwagę i starać się aby nasza wymowa i pisownia była jak najbardziej poprawna.

    OdpowiedzUsuń
  24. Polacy bardzo często wprowadzają nowe słowa do języka polskiego. Niestety bardzo często są one niepoprawne. Tutaj ma blogu równie często można je zaobserwować jednak liczę ze ten post to zmieni
    Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  25. Kalki leksykalne z języka rosyjskiego:
    *czajka (ros.чайка / czajka) - zamiast prawidłowego tłumaczenia mewa
    *łódź podwodna (ros. подводная лодка / podwodnaja łodka) zamiast okręt podwodny
    *pod rząd (ros. под ряд) zamiast z rzędu

    kalki frazeologiczne:
    *zdjąć ze stanowiska zamiast usunąć, odwołać ze stanowiska
    *doścignąć celu
    *przedstawiać sobą
    *toczka w toczkę
    *dzień dzisiejszy
    *okazać pomoc zamiast udzielić pomocy
    *z wielkiej litery zamiast wielką literą

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnej polszczyzny18 maja 2015 14:48

      Do #Miodzia.
      Jeśli już jesteśmy przy rusycyzmach, to w Twojej wypowiedzi również się pojawił. Słowo "prawidłowy" jest kalką z języka rosyjskiego. Pochodzi od słowa "prawilnyj". Lepiej mówić: "właściwy". To samo dotyczy słowa "wiodący/ wiodąca", na przykład: "wiodąca marka" - często słyszymy w reklamach. Pochodzi od słowa "wieduszczij".

      Pozdrawiam i dziękuję za czujność językową.

      Usuń
  26. Posty dotyczące naszego języka są bardzo przydatne. Nie jest on łatwy, ale jest do opanowania. Dzięki tym wpisom popełniam coraz mniej błędów oraz mogę poprawiać innych. Mam nadzieję, że posty tego rodzaju będą nadal się pojawiały na naszym blogu.

    OdpowiedzUsuń
  27. Musze przyznać,że zdarzyło mi się kilka razy powiedzieć "sam osobiście". Do tej pory myślałem, że nie jest to błąd. Teraz będę baczniej zwracał uwagę na to jak i co mówię.

    OdpowiedzUsuń
  28. Niestety, sama często popełniam jeden z wyżej wymienionych błędów. Z niecierpliwością czekam na kolejne posty z serii "językowych potyczek".

    OdpowiedzUsuń
  29. Bardzo ciekawy i przydatny post ;-)
    Często spotykam osoby, które ,, kaleczą" język. Myślę jednak, że nie zawsze wynika to z nieznajomości zasad języka polskiego ale z ,, przejęzyczenia" bądź pośpiechu. Myślę również, że najbardziej powinnyśmy zwrócić uwagę na takie zwroty jak: ,, póki co", ,,osobiście uważam" i ,, cieszy się złą opinią" , ponieważ te błędy bardzo często pojawiają się w mediach.

    OdpowiedzUsuń
  30. Dotąd nie widziałam nic złego w sformułowaniu "wykonać kilka telefonów". Człowiek cały czas się uczy, nawet na wakacjach! :D

    OdpowiedzUsuń
  31. MangoPanda_&18 maja 2015 11:12

    Człowiek, gdy coś mówi, to się nie zastanawia, że źle to wypowiada.Ale mimo to ten post jest bardzo przydatny, sama popełniam niektóre błędy.

    OdpowiedzUsuń
  32. &czarna_mamba18 maja 2015 12:13

    Nasza mowa świadczy o naszym wykształceniu, kulturze osobistej i o naszych nawykach. Wypowiadane przez nas słowa świadczą o tym kogo słuchamy i kto jest naszym autorytetem. Powinniśmy posługiwać się piękną, poprawną polszczyzną nawet w codziennych sytuacjach, ponieważ mówiąc językiem potocznym też można mówić poprawnie.

    OdpowiedzUsuń
  33. Używałem "póki co" częściej niż "na razie", ale od momentu przeczytania tego wpisu jak najbardziej postaram się to zmienić, bo rzeczywiście, to jest niepotrzebne zapożyczenie.
    Bardzo ciekawy artykuł, świetna robota!

    OdpowiedzUsuń
  34. Marionetka_Losu*18 maja 2015 13:15

    Bardzo ciekawy post! Staram się unikać błędów, ale nie zawsze mi to wychodzi. Szczególnie jeśli chodzi o odmianę słów, czasem twory z moich ust bywają naprawdę komiczne. Dzięki Tobie, Miłośniku Poprawnej Polszczyzny mój poziom elokwencji znacznie wzrósł, biorąc pod uwagę ten post oraz Twoje komentarze do poprzednich wpisów. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  35. Interesujący post. Ukazuje, jak często popełnia się błędy językowe w życiu codziennym. Można je usłyszeć lub przeczytać nawet w mediach. Jest to niestety ciąg rodzących się niepoprawności językowych, których uczymy się od innych osób. Trudno powiedzieć, czy można temu zapobiec. Moim zdaniem powinno się uczyć poprawności językowej już w szkole podstawowej, a uczniów mówiących błędnie poprawiać. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  36. Miłośnik poprawnej polszczyzny18 maja 2015 14:31

    Często słyszę w telewizji (środowisko warszawskie): "zeszło mi się trochę" - na przykład w sklepie. Powinno być: zeszło mi trochę (w znaczeniu: trochę to trwało).
    Nagminna jest też błędna konstrukcja: "wydaje się być", na przykład: film wydaje się być ciekawy. Zbędne "być"!
    Okropny jest bardzo często używany zwrot: jestem w stanie (nie jestem w stanie). To forma sztuczna, powstała - zdaje się - pod wpływem języka urzędowego. Naturalniej i poprawniej brzmią: mogę, potrafię/ nie mogę, nie potrafię.
    Nielogiczne jest zdanie: spotkamy się w okolicach osiemnastej. Spotkać się można w okolicach ratusza, parku itd.
    Z kolei prawie nikt nie mówi, że wypadek wydarzył się w okolicach (okolicy) Zamościa, lecz na wysokości Zamościa.

    Doprawdy, nieodgadnione są zawiłości ludzkiego myślenia/ niemyślenia.

    OdpowiedzUsuń
  37. Gdy szybko chcemy przekazać informacje często dochodzi to pewnych przejęzyczeń i niedomówień. Często także człowiek po prostu powtarza zasłyszane od znajomego lub innej osoby niepoprawne gramatycznie zdania, i nie sprawdza czy nie kaleczy w ten sposób języka.

    OdpowiedzUsuń
  38. Teraz, gdy przeczytałam ten artykuł nie mam innego wyjścia, jak zacząć się dostosowywać do podanych wskazówek językowych. Bardzo często w moich rozmowach pojawiały się wyżej wymienione zwroty. Zaskoczył mnie fakt, że do dziś w naszym języku są pozostałości z wpływów Niemiec i Rosji. Nigdy nie zwróciłam na to uwagi.
    Dziękuję autorowi za przypomnienie ważnych treści dotyczących naszego języka.

    OdpowiedzUsuń
  39. Post ciekawy ale większość z tych błędów tak bardzo rzuca się w oczy, że szczerze wątpię by wiele osób w naszej szkole, popełniało takie błędy.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnego języka19 maja 2015 00:43

      Zdziwiłbyś się, jak wiele osób w naszej szkole mówi: "sama osobiście", "sam osobiście".

      Usuń
  40. fantastyczny post! Dowiedziałem się dzisiaj wielu ciekawych informacji. Mam nadzieję, że zacznę popełniać błędów językowych. Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
  41. Bardzo ciekawy post. Zdarza mi się popełniać błędy. Najczęściej mam problemy z odmianą słów.

    OdpowiedzUsuń
  42. Teraz będę wiedziała jakich błędów unikać. Przydatny post

    OdpowiedzUsuń
  43. Herbu Z*elona P*etruszka18 maja 2015 23:42

    Bardzo ciekawy post :) "póki co" nie będę popełniać błędów. Dziękuje ;-)

    OdpowiedzUsuń
  44. Bardzo ciekawy post. Bardzo często zdarzało mi się robić podobne błędy. Mam nadzieję, że dzíeki temu nie będę już ich popełniać.

    OdpowiedzUsuń
  45. Można zauważyć, że w życiu codziennym każdy z nas używa niepoprawnego języka. W sytuacjach oficjalnych jednak ludzie zwykle potrafią używać poprawnych struktur językowych i adekwatnego słownictwa. Według mnie, świadczy to jedynie o niedbałości Polaków (i nie tylko) o język narodowy.

    OdpowiedzUsuń
  46. Chociaż staram się unikać takich błędów, to niestety często z rozpędu zdarza mi sie je popełniać. Teraz na pewno będę zwracała na to większą uwagę.

    OdpowiedzUsuń
  47. Post, który naprawdę warto przeczytać. Myślę, że wielu z nas otworzył oczy i uszy, byśmy mogli mówić poprawnym językiem.

    OdpowiedzUsuń
  48. Oto przykłady germanizmu języka polskiego:
    fajrant- od feierabend
    murarz- od maurer
    urlop-od urlaub
    szrot(złomowisko)- od Schrott
    szlafmyca-od Schlafmuetze
    korkociag-od Korkenzieher
    ratusz- od Rathaus
    kartofle- ziemniaki

    Źródło (jest tutaj więcej przykładów germanizmu w różnych regionach Polski- zachęcam do zapoznania się z tym postem!): http://forum.mlingua.pl/archive/index.php/t-27246.html

    OdpowiedzUsuń
  49. #LadyAlarice19 maja 2015 10:37

    Wyrażenia opisane w poście są tak często przez nas słyszane, że często jesteśmy pewni, iż jest to poprawna forma. Według mnie posty z sekcji Językowe potyczki są niezwykle przydatne- nigdzie nie znajdziemy wiedzy o poprawnym języku zebranej w jednym miejscu i opisanej w tak przystępny sposób.

    OdpowiedzUsuń
  50. Człowiek uczy się każdego dnia, a i tak pod koniec życia uświadomi sobie, że dalej nic nie wie ;) Mimo wszystko doszkalajmy się.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnego języka19 maja 2015 12:57

      No to się doszkalajmy! I nie mówmy: "na tę chwilę" - na przykład: nie pamiętam treści "Dziadów". Życzę Ci więcej optymizmu. Pozdrawiam.

      Usuń
  51. Dziękuję Ci miłośniku poprawnego języka za ten post. Od dziś będę zwracać większą uwagę na wypowiadane przeze mnie zdania.

    OdpowiedzUsuń
  52. Okazuje się, że większość słownictwa i kolokacji, których używam jest błędna, zapożyczona lub niepotrzebna. Jak się pilnować, by nie używać niepoprawnego języka, skoro wszędzie wokół jest on błędnie używany? Mimo wszystko nie jestem zwolenniczką ograniczania się tylko do rdzennie polskich słów. Sądzę, że język jest ciekawszy, gdy doda się do niego kilka wyrazów pochodzących z innego języka. Mowa polska cały czas się rozwija, co roku do słowników dopisywane są nowe słowa. Prawdą jest, że w niektórych środowiskach należy używać bardziej wyrafinowanego słownictwa.

    OdpowiedzUsuń
  53. Miłośnik poprawnej polszczyzny21 maja 2015 00:40

    Do +Raven. Używasz słowa "kolokacja". I dobrze, że je znasz. Czy jednak nie lepiej posługiwać się
    polszczyzną? Większość Twoich kolegów mówi jednak: związki wyrazowe, zwroty, wyrażenia - i to mi się wydaje logiczniejsze.

    OdpowiedzUsuń
  54. Bardzo cieszę się, że powstał ten post. Uważam, że troska o nasz ojczysty język jest bardzo ważna i należy do naszych obowiązków.
    Niestety, bardzo często używam zwrotu "póki co". Mam nadzieję, że uda mi się to w przyszłości ograniczyć.
    To ciekawe, jak przyzwyczajeni do potocznego, często niepoprawnego wypowiadania się ludzi, znacznie oddalamy się od właściwego języka polskiego.
    Gratuluję wpisu, jest bardzo dobry i przyjemnie się go czyta.

    OdpowiedzUsuń