Przewodnik po kulturze
Kultura jest tym, co sprawiło,
że człowiek stał się czymś innym
niż tylko przypadkowym wydarzeniem w przyrodzie.
Słowa André Marlaux prowadzą do sedna sprawy – tego mianowicie,
że natura i kultura istnieją obok siebie jako dwa odrębne byty. Natura powstała sama (lub została stworzona
przez Boga, jak sądzą chrześcijanie), kultura natomiast jest dziełem człowieka.
Wielka Rafa Koralowa u wybrzeży
Australii; Wielki Kanion w Stanach Zjednoczonych; Wodospad Wiktorii w południowej Afryce; Zorza polarna w Laponii czy Wyspy Galapagos na Oceanie Spokojnym – to wytwory natury. Ale
Wyspy Palmowe (Palm Islands) w Dubaju
są dziełem kultury, podobnie jak: Piramidy oraz Sfinks w Gizie (Egipt),
Terakotowa Armia - Xi'an w Chinach,
amfiteatr rzymski Koloseum, Hagia Sophia (kościół Mądrości Bożej) w
Stambule, Dawid oraz Stworzenie Adama Michała Anioła czy Statua Wolności w Stanach Zjednoczonych. Człowiek, żyjąc w obu światach – natury i kultury
– może czuć się szczęśliwy i uprzywilejowany, ponieważ czerpnie z nich korzyści, wzbogacając swoją
sferę duchową.
Kultura.
Na co dzień używany tego słowa w znaczeniu: ogłada, obycie, takt. Mnie jednak
interesuje rozumienie kultury podane przez Słownik
języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak): całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony,
utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów oraz przekazywany z pokolenia na
pokolenie. Kulturę duchową tworzą:
religie, mity, dzieła naukowe, filozoficzne oraz literackie. Na kulturę materialną składają
się narzędzia, budowle, dzieła sztuki,
stroje. Tłumaczy się też, że kultura
jest formą porozumiewania się ludzi, a kodem
(językiem) jest tekst kultury.
Nadawca i odbiorca wykorzystują w tym celu media kulturowe: słowo, dźwięk,
obraz, widowisko teatralne.
Tekst
kultury
(znak kultury, artefakt) to wszystko, co wytworzyła kultura materialna i
duchowa. Należą tu: wartości, idee,
normy, sposób myślenia, zwyczaje i obyczaje, stroje, przedmioty użytkowe,
rzeźby, obrazy, grafiki, rysunki, plakaty, rzemiosło artystyczne,
fotografie, utwory muzyczne, utwory
literackie, budowle (architektura), przedstawienia teatralne, filmy, sztuka
video. Aby właściwie odczytać tekst
kultury, odbiorca powinien być do tego przygotowany, zwłaszcza że tylko
niektóre z nich rozumie się dosłownie
(na przykład sprzęty czy narzędzia). Wiele z nich należy zinterpretować zarówno
w warstwie dosłownej, jak i symbolicznej (metaforycznej). Na pełne
zrozumienie tekstu kultury składają się: analiza (ustalenie, z jakich elementów się składa), interpretacja
(odczytanie znaczenia) oraz wartościowanie (ocena).
Oprócz kultury, zwanej wysoką, istnieje kultura popularna, inaczej: masowa lub
niska. Jest ona przeznaczona dla szerokich kręgów odbiorców na przeciętnym
poziomie, dlatego jest nietrudna w odbiorze, pozbawiona wartości
intelektualnych, banalna, czasami wręcz
prymitywna. Wytwory tej kultury są tanie, łatwe w wytwarzaniu, odwołują się do emocji, a nawet wykorzystują estetykę kiczu. Służą
konsumpcji i rozrywce. Jakie teksty kultury zalicza się do nurtu popularnego?
Na przykład: reklamy, filmy komercyjne, telenowele, reality show, muzykę popularną, komiksy, kryminały, romanse,
horoskopy, graffiti, reprodukcje obrazów. W kręgu kultury masowej mamy do czynienia z jej homogenizacją. Oznacza to ujednolicenie (upodobnienie) kultury, pomieszanie elementów kultury
wysokiej i niskiej, a jest to widoczne na przykład w modzie, zwyczajach,
literaturze, filmie, dziennikarstwie itd.
Od dawna trwa dyskusja obrońców i przeciwników kultury popularnej. I chyba
nieprędko się skończy. Pisarz Ignacy
Karpowicz sądzi: Żyjemy w środowisku
popkulturowym, co nie oznacza, że droga to kultury trudniejszej w odbiorze
została zamknięta. Można (…) przecież
nie oglądać telewizji, nie chodzić do kina na bieżące produkcje, nie słuchać
radia zet, nie czytać książek o wampirach, nie być na czasie z wiadomościami z
pudelka. (…) żyć wygodnie i bezpiecznie w oddaleniu od kiczu i tandety. Czy
jednak warto się „wykluczyć” ze świata pop? Moim zdaniem nie. Świat pop – to
oczywiste – ogłupia człowieka, głównie na ten sposób, że człowieka rozleniwia i
usypia. Eseistka Barbara Toruńczyk
broni kultury wysokiej: Fundamentem kultury jest
uporczywość wysiłku twórczego i żaden
Internet tego nie zmieni ani od tego nie
uwolni. Podobnie filozof Henryk Elzenberg: Kultura
jest próbą zmuszenia dziejów, żeby służyły wartości.
Co mogę dodać? Tylko to jedynie, że na naszym
blogu wiele miejsca poświęciliśmy różnym tekstom kultury – i tym z kręgu
„wysokiego”, i „niskiego”. Przedstawialiśmy je, poddając analizie,
interpretacji oraz ocenie – w warstwie dosłownej i symbolicznej. Tak jak
należy! Blog to istna kopalnia wiedzy na temat kultury. Wystarczy sięgnąć do
archiwalnych postów, aby się o tym przekonać. Zachęcam.
Isti
Grafika:
https://www.trencinregion.sk/images/pages/972/kultura_2017-profile-e73941f109f52dad3797bc78dfc0c9af.jpg
http://static.prsa.pl/images/cb3432da-caad-4272-b98c-d08914ab9b33.jpg
https://i1.wp.com/www.ksieganna.com/wp-content/uploads/2018/02/Projekt-bez-tytu%C5%82u10.jpg?w=820&ssl=1