2 kwietnia 2017

Kącik młodego historyka


    
       Wielkie bitwy Polaków



Niegdyś pod Grunwaldem
Niemców zbił Jagiełło,
Sławne jest do dzisiaj
To rycerskie dzieło!
(Artur Oppman)


Gdy przeciętnego Polaka zapytać o ważną  bitwę w naszej historii, zapewne odpowie: bitwa pod Grunwaldem, może  też wspomni o odsieczy wiedeńskiej. Dzieje Polski od samego początku jej istnienia były burzliwe. Stosunki z sąsiadami (szczególnie z Niemcami i Rosjanami) nieraz bywały mocno napięte. Często dochodziło do konfliktów zbrojnych zarówno na terenie Polski, jak i państw ościennych. Niektóre starcia wyróżniały się jednak miażdżącą przewagą przeciwników przeciwstawioną heroizmowi i patriotyzmowi Polaków. Dlaczego spośród wielu bitew, które stoczyły polskie wojska, wybrałem akurat te? Otóż, w doskonały sposób pokazują one, jak heroizm i patriotyzm, w połączeniu z doskonałym wyszkoleniem taktycznym, umożliwiły Polakom dokonanie czynów heroicznych, czy wręcz  szalonych. Chciałbym je przypomnieć i poszerzyć wiedzę czytelników na ten temat, aby nie kończyć rozmowy o polskich bitwach na Grunwaldzie.

Bitwa pod Orszą, 1514 rok.Hetman Konstanty Ostrogski wraz  z 30-tysięczną armią Korony i Litwy stawia czoła dwukrotnie większej armii rosyjskiej pod dowództwem Iwana Czeladina. Dla Polaków jest to bitwa o wszystko: porażka oznacza koniec Korony i rozbiory. Mają jednak za dowódcę genialnego stratega. Rosjanie kontrolują  2 mosty, przez które Polacy  musieliby przeprawić się na drugą stronę Dniepru. Polski dowódca decyduje się jednak na zbudowanie przeprawy z pustych beczek i łodzi. Po przeprawie obie armie oczekują na atak wroga, który po pewnym czasie następuje ze strony rosyjskiej. Polacy posiadają jednak potężną formację wojskową – ciężkozbrojnych kopijników, którzy  po drugiej szarży  zaczynają rzeź. Mimo to ogromna przewaga wroga zaczyna zagrażać oddziałom Ostrogskiego. Generał pozoruje więc odwrót, wciągając  armię rosyjską do wąwozu, co kończy się ostrzałem artyleryjskim wąwozu i przesądzeniem losów starcia na korzyść Korony. Szarża ciężkiej jazdy rozwiewa nadzieje Rosjan, zaczyna się pogoń za uciekającymi. Straty polskie wyniosły około 1000 zabitych, zaś rosyjskie - kilkanaście tysięcy zabitych i kilka tysięcy żołnierzy wziętych do niewoli.  Niżej: Bitwa pod Orszą (fragment), malarz nieznany.
Bitwa pod Kircholmem, 1605  rok. Około 3500 żołnierzy polskich pod wodzą hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza stawia czoło czterokrotnie większej armii szwedzkiej pod dowództwem Karola IX. Obie armie  są rozlokowane na wzgórzach. Chodkiewicz zmusza Szwedów do pierwszego ruchu podstępem-  pozoruje odwrót husarii. Król Szwecji zaczyna ścigać uciekających, a w tym samym czasie wojska polskie nacierają  na  lewe skrzydło Szwedów. Pomimo ostrzału, 350 husarzy i 300 kawalerzystów rozbija pięciotysięczne formacje obronne Szwedów. Na prawym skrzydle ciągle trwają jednak zacięte walki. Do walki wkracza oddział jeźdźców dowodzony przez Tomasza Dąbrowę. Przewaga liczebna Polaków na prawym skrzydle szybko łamie szyki jazdy szwedzkiej. Piechota szwedzka utrudnia królowi przegrupowanie formacji. Szwedzi ponoszą druzgocącą klęskę – utracą  około 9400 żołnierzy, strona polska zaś - 100. Wiadomość o porażce i ucieczce króla Szwecji błyskawicznie obiegła Europę,  przynosząc Polakom gratulacje nawet od samego papieża. W bitwie największe znacznie - jako siła przełamująca - miała husaria. Jak wyglądała jej szarża? Początkowo nacierający trzymali się w odległości kilkunastu metrów od siebie, by zminimalizować straty spowodowane ostrzałem artylerii. Gdy docierali do linii obrony, zacieśniali szyk, pochylali kopie i dokonywali rzezi wśród piechoty wroga. Następnie dobywali miecze, koncerze i pistolety. Ta taktyka była dość prosta, wymagała jednak doskonałego wyszkolenia zarówno jeźdźców, jak i ich koni. Niżej: Wojciech Kossak Bitwa pod Kircholmem.
Bitwa pod Somosierrą, 1808 rok. Napoleon, chcąc wprowadzić blokadę morską dla Wielkiej Brytanii, musi zdobyć Hiszpanię i Portugalię. Hiszpańskie wojska mają jednak baterie armat na górskiej drodze, które uniemożliwiają atak piechoty. Napoleon postanawia więc wysłać do walki Polaków pod wodzą pułkownika Jana Leona Kozietulskiego. Oddział składający się z mniej niż 200 polskich szwoleżerów w granatowych mundurach (nawiązujących do mundurów kawalerii sprzed rozbiorów), uzbrojonych w szable i karabiny skałkowe, zostaje wysłany do samobójczej szarży. Napoleon wierzy, że szalonych Polaków nie powstrzyma nawet śmierć. Rozpoczyna się brawurowy atak. Polacy zagrzewają się wzajemnie do boju, ostrzeliwując  armaty wroga. Co chwilę padają jeźdźcy (z konia spada między innymi Kozietulski), ale szarża nie zwalnia tempa. W końcu dociera do pierwszej baterii armat  i bezlitośnie morduje kanonierów. Komendę po Kozietulskim przejął inny  oficer - Jan Dziewanowski. Polacy docierają do drugiej baterii armat i zdobywają ją. Na następnym odcinku zostaje zraniony Dziewanowski, lecz mimo to trzecia bateria pada łupem Polaków. Jednak najtrudniejszy odcinek  znajduje się dopiero przed Polakami. Ciągle zmniejsza się liczba szarżujących. Resztka żołnierzy spada na głowy żołnierzy z ostatniej baterii Hiszpanów. W ciągu 10-minutowego natarcia polscy kawalerzyści przebyli 5 kilometrów drogi śmierci. Napoleon wysłał piechotę w celu zajęcia zdobytego terenu. Hiszpanie zaczynają  panicznie uciekać przed pościgiem. Polacy  tracą 24 szwoleżerów, 50 jest rannych,  3000 Hiszpanów dostaje  się do niewoli. Niżej: January Suchodolski, Bitwa pod Somosierrą.
Zachęcam Was  do zajrzenia do książki Krzysztofa Jabłonki Wielkie bitwy Polaków. Znajdziecie tam opis 40 batalii na 384 stronach, 660 ilustracji i zdjęć, 48 map i diagramów. Zawiera ona informacje na temat przebiegu bitew, ich genezy, strategii, stron, używanej broni oraz dowódców.  Mój wybór ma charakter subiektywny, a może Wy popiszecie się wiedzą historyczną i opowiecie o innych bitwach wartych naszej pamięci.

Piotrek

Grafika:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Grunwaldem
http://culture.pl/pl/dzielo/autor-nieznany-bitwa-pod-orsza
http://wolna-polska.crazylife.pl/2014/04/16/bitwa-pod-kircholmem/
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/January_Suchodolski%2C_Bitwa_pod_Somosierr%C4%85.jpg