Moje hobby, mój świat

    Słownik wyrazów „Babcinych”

  

Jak można nie cenić pięknej naszej mowy,

tak szlachetnej,

tak dźwięcznej, tak bogatej  w wyrazy…

(Elżbieta Jaraczewska)

 

Zawsze z zaciekawieniem przysłuchuję się rozmowom moich dziadków, wujków, starszych sąsiadów, którzy tak jak ja, pochodzą z Tomaszowa Lubelskiego lub okolic. Używają wielu pięknych, gwarowych zwrotów, które występują tylko tu, na dawnym pograniczu polsko-ruskim. Niektóre z nich są bardzo zabawne. Robią ogromne wrażenie, zwłaszcza w połączeniu z charakterystycznym melodyjnym zaciąganiem, dźwięcznie wymawianym „h” i  przedniojęzykowym „ł”, które można usłyszeć już bardzo rzadko. Spisałam niektóre z nich, aby nie zostały zupełnie zapomniane. Oto pierwsza część słownika wyrazów, które nazwałam „babcinymi”.

ale mu ździuchańców nadała! – ale go zbiła!

aż nu – wystarczająco, akurat

bajura lub badunia – kałuża

bakon – tytoń

bandować się – gromadzić się 

baniak – garnek

belbas – fasola jasiek                                                   

berbelucha – mętny płyn

bęcnąć – upaść, uderzyć

bodak – oset

brajdocha – błoto, maź

budowarek – ganek

bulka – bańka powietrza

chabałęzie – byle jaki bukiet lub wiązanka, gałązki

charaszać – kastrować

chechłać – przecinać tępym nożem

chmary – chmury

chmielina – pędy ziemniaków

chrobak – robak

ciupać – ciąć siekierą na małe kawałki

cybuch – papieros

czuchrać – drapać

czyrkać – zapalać zapałkę

drycki – doły i nierówności na drodze

drygle – galareta

duki – dokąd

dziabać – przekopywać grządki motyką

fafu – oznacza, że coś jest niepotrzebne, należy to coś odrzucić

fujara – oferma

gamuła – kula

gnieciuch – byle jakie ciasto

gnycać – dusić np. ziemniaki

gnyp – człowiek skąpy

gwacać  – gryźć bezzębnymi ustami

gzić się – zaczepiać kogoś, łaskotać albo szaleć

hadra („h” dźwięcznie wymawiane) – ktoś bardzo złośliwy, aspołeczny

handara – niepotrzebnie wielki dom

harbuzy („h” dźwięcznie wymawiane) – dynie

hawkać – szczekać

het i nazad – w tę i z powrotem (pisownia zgodna z wymową: h często jest dźwięcznie wymawiane)

homonić się – męczyć się z czymś

huby – grzyby inne niż prawdziwek lub maślak

hurkotać – huczeć

hurma („h” dźwięczne) – duża grupa ludzi

hyczka – nadziemna część warzyw

hykać – mieć czkawkę

hysać – skakać

jak raz – naraz, w tym momencie

jamy – doły

jaropłam – samolot

kali proga –  pod progiem

kapszuk – balon, pęcherz, a także termofor, opuchlizna na powiekach

karakula – pokraka

kastamachy – kości

katulać – toczyć

kolasza – gęsta zupa

kołtuszka (kołotuszka) – pierwowzór miksera, kijek z przyciętymi u dołu rozgałęzieniami, służący do mieszania

kuromesło – budka, barak

kury cywają na bancie – drzemią na grzędzie

kwaśnik – zupa szczawiowa

lapa – ktoś niedyskretny, plotkarz

lapatocha – chlapa, błoto

lekkie – płuca

ligaj – idź spać

łupsko, pałuba, goniocha – nieporządna kobieta

marna jadaczka – ktoś, kto mało je

marymuch – muchomor

mieć harmonię pieniędzy – mieć dużo pieniędzy

moterka – nakrętka na śrubie

motuz – węzeł, powróz

muraszcz – mrówka  (murachy – mrówki)

mutra – nakrętka na oś wozu przytrzymująca koło

mykać – wyciągać słomę lub siano ze stogu

Królowa Elżbieta

Grafika:

http://img.targeo.pl/i/cache/static/miasto/to/tomaszow_lubelski,gmina_tomaszow_lubelski,1118.png

http://m.wm.pl/2013/01/n/babcia-133218.jpg