24 kwietnia 2019

Przeczytane, przemyślane, skomentowane


         Przewodnik po kulturze


Kultura jest tym, co sprawiło,
że człowiek stał się czymś innym
niż tylko przypadkowym wydarzeniem w przyrodzie.


Słowa André Marlaux  prowadzą do sedna sprawy – tego mianowicie, że natura i kultura istnieją obok siebie jako dwa odrębne byty.  Natura powstała sama (lub została stworzona przez Boga, jak sądzą chrześcijanie), kultura natomiast jest dziełem człowieka.  Wielka Rafa Koralowa u wybrzeży Australii;  Wielki Kanion w  Stanach Zjednoczonych;   Wodospad Wiktorii w południowej Afryce;  Zorza polarna w  Laponii czy  Wyspy Galapagos  na Oceanie Spokojnym – to wytwory natury. Ale Wyspy Palmowe (Palm Is­lands) w Dubaju  są dziełem kultury, podobnie jak: Piramidy oraz Sfinks w Gizie (Egipt), Terakotowa Armia - Xi'an  w Chinach, amfiteatr rzymski Koloseum,  Hagia Sophia (kościół Mądrości Bożej) w Stambule, Dawid oraz Stworzenie Adama Michała Anioła  czy  Statua Wolności w Stanach Zjednoczonych. Człowiek, żyjąc w obu światach – natury i kultury – może czuć się szczęśliwy i uprzywilejowany, ponieważ czerpnie  z nich  korzyści,  wzbogacając   swoją sferę duchową.

Kultura. Na co dzień używany tego słowa w znaczeniu: ogłada, obycie, takt. Mnie jednak interesuje rozumienie kultury podane przez Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak): całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów oraz przekazywany z pokolenia na pokolenie. Kulturę duchową tworzą: religie,  mity,  dzieła naukowe, filozoficzne oraz  literackie. Na kulturę materialną  składają się narzędzia, budowle, dzieła sztuki, stroje. Tłumaczy się też, że kultura jest formą porozumiewania się ludzi, a kodem (językiem) jest tekst kultury. Nadawca i odbiorca wykorzystują w tym celu media kulturowe: słowo, dźwięk, obraz, widowisko teatralne.
Tekst kultury (znak kultury, artefakt) to wszystko, co wytworzyła kultura materialna i duchowa.  Należą tu: wartości, idee, normy, sposób myślenia, zwyczaje i obyczaje, stroje, przedmioty użytkowe, rzeźby, obrazy, grafiki, rysunki, plakaty, rzemiosło artystyczne, fotografie,  utwory muzyczne, utwory literackie, budowle (architektura), przedstawienia teatralne, filmy, sztuka video. Aby właściwie odczytać tekst kultury, odbiorca powinien być do tego przygotowany, zwłaszcza że tylko niektóre z nich rozumie się dosłownie (na przykład sprzęty czy narzędzia). Wiele z nich  należy zinterpretować  zarówno  w warstwie dosłownej, jak i symbolicznej (metaforycznej). Na pełne zrozumienie tekstu kultury składają się: analiza (ustalenie, z  jakich elementów się składa), interpretacja (odczytanie znaczenia) oraz wartościowanie (ocena).
Oprócz kultury, zwanej wysoką, istnieje kultura popularna, inaczej: masowa lub niska. Jest ona przeznaczona dla szerokich kręgów odbiorców na przeciętnym poziomie, dlatego jest nietrudna w odbiorze, pozbawiona wartości intelektualnych,  banalna, czasami wręcz prymitywna. Wytwory tej kultury są tanie, łatwe w  wytwarzaniu, odwołują się do emocji,  a nawet wykorzystują estetykę kiczu. Służą konsumpcji i rozrywce. Jakie teksty kultury zalicza się do nurtu popularnego? Na przykład: reklamy, filmy komercyjne, telenowele, reality show,  muzykę popularną, komiksy, kryminały, romanse, horoskopy, graffiti, reprodukcje obrazów. W kręgu kultury masowej  mamy do czynienia z jej homogenizacją. Oznacza to ujednolicenie (upodobnienie)  kultury, pomieszanie elementów kultury wysokiej i niskiej, a jest to widoczne na przykład w modzie, zwyczajach, literaturze, filmie, dziennikarstwie itd.

Od dawna trwa dyskusja obrońców i przeciwników kultury popularnej. I chyba nieprędko się skończy. Pisarz  Ignacy Karpowicz sądzi: Żyjemy w środowisku popkulturowym, co nie oznacza, że droga to kultury trudniejszej w odbiorze została zamknięta. Można  (…) przecież nie oglądać telewizji, nie chodzić do kina na bieżące produkcje, nie słuchać radia zet, nie czytać książek o wampirach, nie być na czasie z wiadomościami z pudelka. (…) żyć wygodnie i bezpiecznie w oddaleniu od kiczu i tandety. Czy jednak warto się „wykluczyć” ze świata pop? Moim zdaniem nie. Świat pop – to oczywiste – ogłupia człowieka, głównie na ten sposób, że człowieka rozleniwia i usypia. Eseistka Barbara Toruńczyk  broni kultury wysokiej: Fundamentem kultury jest uporczywość wysiłku twórczego  i żaden Internet tego nie zmieni ani od tego nie uwolni. Podobnie filozof Henryk Elzenberg:  Kul­tu­ra jest próbą zmusze­nia dziejów, żeby służyły wartości. 

Co mogę dodać? Tylko to jedynie, że na naszym blogu wiele miejsca poświęciliśmy różnym tekstom kultury – i tym z kręgu „wysokiego”, i „niskiego”. Przedstawialiśmy je, poddając analizie, interpretacji oraz ocenie – w warstwie dosłownej i symbolicznej. Tak jak należy! Blog to istna kopalnia wiedzy na temat kultury. Wystarczy sięgnąć do archiwalnych postów, aby się o tym przekonać. Zachęcam.   

Isti

Grafika:
https://www.trencinregion.sk/images/pages/972/kultura_2017-profile-e73941f109f52dad3797bc78dfc0c9af.jpg
http://static.prsa.pl/images/cb3432da-caad-4272-b98c-d08914ab9b33.jpg
https://i1.wp.com/www.ksieganna.com/wp-content/uploads/2018/02/Projekt-bez-tytu%C5%82u10.jpg?w=820&ssl=1

15 komentarzy:

  1. Bardzo ciekawy post

    OdpowiedzUsuń
  2. Odpowiedzi
    1. Super, ponieważ... Niemniej jednak, dziękuję.

      Usuń
  3. bardzo ciekawy post, czekam na więcej o podobnej tematyce

    OdpowiedzUsuń
  4. Dobrze jest być otwartym na oba kierunki. Potrzebna jest kultura wysoka, ale nie ma nic złego w tym, że podoba nam się komedia romantyczna. Potrzebujemy chwili oddechu, relaksu. Bo przecież nie można ciągle analizować, rozważać, doszukiwać się drugiego dna. Myślę, że istotne jest aby znać zarówno kulturę wysoką jak i kulturę popularną. Pójść do teatru, galerii sztuki, umieć o tym rozmawiać a jednocześnie, jeśli mamy ochotę, śmiać się do łez na kreskówkach.

    OdpowiedzUsuń
  5. Bardzo ciekawy post.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Co w nim ciekawego? Może jakiś konkret?

      Usuń
  6. Kultura jest bardzo ważnym elementem człowieka, ponieważ to dzięki obcowaniu z nią, człowiek nieustannie się rozwija i zaspokaja swoje wewnętrzne potrzeby 'dla duszy'.

    OdpowiedzUsuń
  7. Myślę, że żeby ocenić najpierw trzeba spróbować. W przypadku kultury należy czasami posłuchać czy obejrzeć produkcji nawet tych bardzo skrajnych. Tylko dzięki temu możemy powiedzieć co tak naprawdę jest kiczem.

    OdpowiedzUsuń
  8. Bardzo interesujący post,czekam na więcej wpisów o takiej tematyce.

    OdpowiedzUsuń
  9. Kultura jest tym czymś co kształtuje nas pośrednio nie odczuwamy jej tak jak słowa mamy aby nie mówić brzydko, ale czujemy do niej przywiązanie i zdajemy sobie sprawę, że dzięki niej się dużo rzeczy zmienia, kształtuje i rozwija. Za przywiązanie do kultury mogę podać swój własny przykład: Kiedy dowiedziałem się, że Katedra Notre Dam płonie było mi przez cały wieczór tak przykro nic nie potrafiło mnie rozbawić. Co najważniejsze nigdy w niej nie byłem i nie widziałem, a jednak czuje przywiązanie do kultury świata.

    OdpowiedzUsuń
  10. Uważam, że nie należy się zamykać na kulturę popularną. Fakt, w dzisiejszych czasach możemy się spotkać z ogromnym okrucieństwem m.in. w mediach społecznościowych. Ale czy nie właśnie o to chodzi w życiu? Żeby stawić temu wszystkiemu czoła a nie uciekać przed tym? Kultura tworzy człowieka i jest jego nieodłączną częścią czy tego chcemy czy nie.

    OdpowiedzUsuń
  11. (+)czekolada30 maja 2019 14:00

    Uwazam ze odcinanie się od kultury ppularnej, masowej nie jest niczym dobrym. Oczywiście zawsze i wszedzie można znaleźć braki, niedociągnięcia no bo przecież dla chcącego nic trudnego, ale ja uwazam ze kultura popularna jest bardzo wartościowa. Dlaczego? Bo porusza teraźniejsze problemu. Nawet z książki o wampirach można wynieść wartościowe prawdy, chociażby o relacjach między ludzkich!

    OdpowiedzUsuń