3 listopada 2018

Kącik młodego historyka



   Józef  Piłsudski w Zamościu



Naród, który nie szanuje swej przeszłości,
nie zasługuje na szacunek teraźniejszości
i nie ma prawa do przyszłości.
(Józef Piłsudski )


5 listopada, już w najbliższy poniedziałek, ma nastąpić ważne dla naszego miasta wydarzenie. Po latach starań grupy entuzjastów skupionych wokół Obywatelskiego Komitetu Budowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Zamościu zostanie odsłonięty pomnik Józefa Piłsudskiego.  To postać, którą niewątpliwie zna każdy Polak. Jeden z ojców niepodległości, Naczelnik Państwa i Marszałek Polski. Komendant, Dziadek, Ziuk – tak zwykli nazywać go jego zwolennicy. W dzisiejszym poście chciałbym przedstawić związki tego niezwykłego człowieka z Zamościem, a także opisać losy  pomników, które zamościanie fundowali Marszałkowi.
Piłsudski odwiedził Zamość pięć razy. Po raz pierwszy w czerwcu roku 1901, jako działacz Polskiej Partii Socjalistycznej (której był przywódcą). Pobyt marszałka był związany z piastowaniem przez niego funkcji redaktora konspiracyjnego pisma Robotnik. Drukarnia w jego łódzkim mieszkaniu została zdekonspirowana przez rosyjskich żandarmów, a sam Piłsudski – aresztowany i osadzony w warszawskiej Cytadeli. Udając szaleńca, trafił do szpitala psychiatrycznego, a następnie uciekł do Kijowa, gdzie znajdowała się tajna drukarnia Robotnika. Po krótkim pobycie w obecnej stolicy Ukrainy, wraz ze swoją żoną, wyruszył do Zamościa, aby wykonać plan ucieczki do Galicji, znajdującej się pod zaborem austriackim.  Jan Miklaszewski, działacz PPS, przygotowujący przerzut Piłsudskich przez granicę wspominał: Pobyt w Zamościu, w którym roiło się od licznych wojskowych rosyjskich i czynowników, ze względu na grożące niebezpieczeństwo trwał zaledwie dwie godziny. [...] Spotkanie nastąpiło w nawie głównej Kolegiaty zamojskiej, którą [...] Józef Piłsudski zwiedził (ze mną) ze szczególnym zainteresowaniem i skupieniem, nie wyłączając kaplicy ordynackiej [...] Architektura tego miasta, jego przeszłość dawniejsza była (wtedy) omawiana z dużem zainteresowaniem przez J. Piłsudskiego. [...] Małżeństwu udało się przekroczyć granicę i udać się do Lwowa.
Kolejne trzy wizyty miały miejsce już w wolnej Polsce, w trakcie wojny polsko-bolszewickiej. Pierwsza nastąpiła 15 lipca 1920 roku. Marszałek przybył do Zamościa, aby spotkać się z Atamanem Głównym Ukrainy Symonem Petlurą. Spotkanie miało miejsce w budynku Akademii Zamojskiej. Dwaj przywódcy omawiali temat współpracy Ukraińców z Polską przeciwko armii bolszewickiej. Niestety, nie zachowały się dokładne treści rozmów. Tak wspominał tamten dzień nauczyciel Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu (czyli obecnego I Liceum Ogólnokształcącego)Michał Pieszko: Było to dnia 15 lipca około godziny 5 po południu. Marszałek Józef Piłsudski w otoczeniu swych adiutantów wysiadł z auta tuż przed bramą główną b. Akademii. Scena powitania Naczelnego Wodza przez gen. Sawickiego, komendanta grupy, bardzo krótka jak przystało na powagę chwili […]. Szybkim elastycznym krokiem wszedł Marszałek J. Piłsudski w mury b. Akademii, gdzie na pierwszym piętrze, po stronie gimnazjum żeńskiego znajdowała się sala służbowa sztabu konnej armii. Główne obrady przeprowadził wówczas Marszałek J. Piłsudski w pierwszej sali od dziedzińca. W obradach tych wziął udział i ataman ukraiński Petlura. Już późnym wieczorem – po obradach – skierował się Marszałek J. Piłsudski z atamanem Petlurą i adiutantami na swą kwaterę […]. Drugi  raz w Zamościu był na początku sierpnia 1920 roku. W mieście odpoczywał jedynie kilka godzin w Domu Centralnym. Następny pobyt miał miejsce 4 września 1920 roku. Trwał on jedynie kilka godzin, gdyż marszałek Piłsudski zmierzał do Lwowa, aby dokonać inspekcji wojsk na pierwszej linii frontu, a Zamość był jedynie przystankiem w podróży.
Ostatnia wizyta jest tą najbardziej znaną, albowiem zachowało się z niej najwięcej zdjęć i zapisków. Miała miejsce 17 października 1922 roku. Józef Piłsudski przybył do Zamościa, aby poświęcić sztandar doświadczonego w bojach 9 Pułku Piechoty Legionów, który odznaczył się wieloma sukcesami na polu walki, m.in. w słynnym kontrataku znad Wieprza czy też w buncie Żeligowskiego, wziął też udział w decydującej bitwie wojny z Rosją Radziecką, czyli bitwie nad Niemnem. Po zakończeniu wojny jego miejscem stacjonowania został Zamość. Marszałek dotarł do Zamościa pociągiem około godziny 9.30. Następnie udał się na Rynek Wielki, gdzie wysłuchał mszy, w trakcie której poświęcono sztandar pułku. Po Mszy św. udał się pod gmach Akademii Zamojskiej, aby odebrać defiladę wojsk zamojskich pułków, a po bankiecie w kasynie o godzinie 14.30 opuścił Zamość. Warto wiedzieć, że na sztandarze wręczonym przez Marszałka Piłsudskiego 9 pp Legionów widniał m.in. herb Zamościa. Ocalony sztandar znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 

Pomnik. W 1934 roku powstał pomnik Józefa Piłsudskiego, wykonany z piaskowca, znajdujący się na terenie koszar w miejscu, gdzie dzisiaj jest Klub Batalionowy w Zamościu przy ul. J. Piłsudskiego. Cała postać wraz z postumentem mierzyła około 10 metrów. Autorem rzeźby był Jakub Juszczyk. Postać Marszałka, umieszczona na cokole, była przedstawiona w postawie stojącej, z buławą w prawej ręce, z drugą zaś na rękojeści szabli. Pomnik, dar mieszkańców Zamościa i społeczności wojskowej 9 Pułku Piechoty Legionów oraz 3 Dywizjonu Artylerii Lekkiej, został zniszczony przez Niemców w 1942 roku.
W setną rocznicę odzyskania niepodległości w Zamościu znowu stanie pomnik tego wielkiego Polaka -  monument Marszałka Józefa Piłsudskiego zostanie uroczyście odsłonięty 5 listopada 2018 roku. 2,5-metrową rzeźbę w piaskowcu wykonał znany rzeźbiarz Marek Maślaniec –uczeń prof. Mariana Koniecznego. Sam cokół, na którym ma stać Józef Piłsudski, ma mieć 4,6 metra wysokości. Odlew postaci został wykonany z brązu.
Zachęcam Was do zainteresowania się zarówno opisywaną uroczystością, jak i do zobaczenia nowego pomnika Józefa Piłsudskiego i podzielania się wrażeniami w komentarzach. Kultywowanie tradycji marszałkowskich to zadanie Związku Piłsudczyków, czyli ogólnopolskiej organizacji. Do osoby Józefa Piłsudskiego mam osobisty stosunek, ponieważ brat mojego pradziadka był członkiem Związku Strzeleckiego, a na pamiątkę otrzymał posążek wykonany z brązu, który jest naszą pamiątką rodzinną.

Kuba

Grafika:
zdjęcia własne
https://fotopolska.eu/foto/1077/1077110.jpg
https://zamosc.fotopolska.eu/1077/1077110/Zamosc_Pomnik_marszalka_Jozefa_Pilsudskiego.jpg?m=1498987631

23 komentarze:

  1. Zapraszam do lektury postu na naszym blogu pt. "Piłsudski - zwykły i niezwykły" (11 listopada 2017). Autorka artykułu skupiła się na ciekawostkach dotyczących życia Józefa Piłsudskiego. Między innymi znajdziecie tam następujący fragment:

    "(…) legenda o Komendancie, Marszałku, Naczelniku Państwa Józefie Piłsudskim trwała i trwa. (…) trwała jeszcze za jego życia – w niezwykłej miłości, jaką darzyli go przede wszystkim jego żołnierze. (…) Dlaczego? Dlatego, że był zwykły i niezwykły zarazem. Dlatego, że był bohaterski jak lew, ale zarazem był lisem, bo tylko człowiek o tak niezwykłej osobowości mógł zrealizować tak niezwykłe, nieprawdopodobne (…) dzieło".

    OdpowiedzUsuń
  2. Zdecydowanie Józef Piłsudski jest jedną z ważniejszych postaci w historii Polski, ale również, jak możemy przeczytać w poście, w historii samego Zamościa. Szkoda, że tak długo trzeba było czekać na odbudowanie pomnika tego wielkiego Polaka, ojca niepodległości naszej Ojczyzny. Pomimo, że jego wypowiedzi bywały naprawdę różne, choć często wypełnione pogardą dla Polaków, to jednak zawsze chciał dla naszego kraju tego co najlepsze. Warto o tym pamiętać i wyrazić swoją wdzięczność, chociażby przez własnie takie inicjatywy jak odbudowanie pomnika.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Owszem_krytykował3 listopada 2018 15:54

      Owszem, Piłsudski nieraz się krytycznie wyrażał o Polakach i o Polsce. Ale robili to też Juliusz Słowacki, Cyprian Norwid, Stanisław Wyspiański, wreszcie Sienkiewicz w „Potopie” ustami Wrzeszczowicza . A przecież nie oni jedni! I mówili szczerą prawdę, wciąż – niestety – aktualną. Mówili , kierując się troską o nasz kraj. My, Polacy natomiast, nie znosimy krytyki, prawdę chętnie utożsamiamy z pogardą i atakiem na świętości narodowe.

      O Polsce:
      Polska, sami Polacy to twierdzili, nierządem stoi. Polska to jest prywata, Polska to jest zła wola. Polska to jest anarchia. (…) (naród) anarchii, niemocy, swawoli,(…) który się do upadku doprowadził prywatą, nieznoszącą żadnej władzy.

      O posłach: Sejm korupcji; Sejm ladacznic;

      O Polakach i narodzie:
      Polacy chcą niepodległości, lecz pragnęliby, aby ta niepodległość kosztowała dwa grosze i dwie krople krwi – a niepodległość jest dobrem nie tylko cennym, ale i bardzo kosztownym.

      Jednym z przekleństw naszego życia (…) państwowego jest to, żeśmy się podzielili na kilka rodzajów Polaków, że mówimy jednym polskim językiem, a inaczej nawet słowa polskie rozumiemy, żeśmy wychowali wśród siebie Polaków różnych gatunków, Polaków z trudnością się porozumiewających (…)

      Umiłowanym stanem Polaków jest niezdecydowanie.

      Usuń
    2. Dla porównania podaję dwie wypowiedzi o tej samej wymowie, podane tylko innym językiem. Ale to już zupełnie inna kwestia.

      Cyprian Kamil Norwid:
      „Oto jest społeczność polska! – społeczność narodu, który, nie zaprzeczam, iż o tyle jako patriotyzm wielki jest, o ile jako społeczność jest żaden … . Jesteśmy żadnym społeczeństwem. Jesteśmy wielkim sztandarem narodowym … Polska jest ostatnie na globie społeczeństwo, a pierwszy na planecie naród… Polak jest olbrzym, a człowiek w Polaku jest karzeł … Słońce nad Polakiem wstawa, ale zasłanie swe oczy nad człowiekiem …”

      Józef Piłsudski : Naród wspaniały, tylko ludzie k…

      Usuń
  3. Józef Piłsudski to wybitny człowiek, znany każdemu Polakowi. Idea postawienia w Zamościu poświęconego mu pomnika jest bardzo słuszna, by w setną rocznicę odzyskania niepodległości upamiętnić jego dokonania i zasługi dla naszego kraju.

    OdpowiedzUsuń
  4. Niewątpliwe Piłsudski to bardzo ważna postać w historii naszego kraju. Uważam, że takie osoby powinny być nagradzane za swoje zasługi, jeżeli nie za życia to przynajmniej po śmierci. Najlepszą nagrodą jest pamięć o ich bohaterskich czynach i wzorowanie się na ich życiu... Już nie mogę się doczekać, kiedy zobaczę ten pomnik na żywo...

    OdpowiedzUsuń
  5. Piłsudski to postać wybitna. Kontrowersyjna, mająca tyluż zwolenników co przeciwników. Cieszy fakt,że w Zamościu znajduje się pomnik Marszałka.

    OdpowiedzUsuń
  6. (e) natalia06045 listopada 2018 10:34

    Bardzo ciekawy post. Józef Piłsudski to osoba której nie trzeba nikomu przedstawiać. Powinniśmy być dumni że gościliśmy tak wybitną postać aż pięć razy. Cieszmy się, że mamy pomnik tak wybitnej osoby w naszym mieście.

    OdpowiedzUsuń
  7. Piłsudski był świetnym wodzem, ma dużo wkładu w teraźniejszą Polskę. Był prawdziwym mężem stanu.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Owszem, ma duży wkład w historię Polski. Czy możesz wyjaśnić, co wniósł do "teraźniejszej Polski"?

      Usuń
  8. Ciekawy post. Myślę, że Józef Piłsudski to postać, która jest w pamięci każdego polaka. Niezwykłe jest to, że jego losy łącza się z naszym miastem. Cieszę się, że w Zamościu został odsłonięty pomnik.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnej polszczyzny6 listopada 2018 13:13

      Nutko, rzeczywiście Kuba napisał ciekawy post i cieszę się, że to doceniłaś. Smuci mnie natomiast fakt, że Polak jest przez Ciebie napisany małą literą.

      Usuń
  9. Ten dzień, w którym Polacy mogli powiedzieć 100 lat temu: Jesteśmy wolni! zawdzięczamy Józefowi Piłsudskiemu.Jestem dumna z tego ,że po 76. latach pomnik Marszałka wraca do naszego miasta - to historyczny moment dla całego Zamościa.

    OdpowiedzUsuń
  10. Szczerze mówiąc niezbyt przepadam za historią i za wszystkim, co jest z nią związane, ale uważam ,że każdy Polak powinien wiedzieć, kim jest Piłsudski. To mega osobą ,która była dużym autorytetem w czasie wojny dla Polski. Fajnie, że w tak ciekawy sposób został przypomniany.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnej polszczyzny6 listopada 2018 12:49

      Wiko, każdy Polak powinien nie tylko wiedzieć, kim był Piłsudski, ale też, jak się pisze jego nazwisko. A słowo "Polak" zawsze zaczynamy od wielkiej litery.

      I jeszcze jedna uwaga! Nie wypada w odniesieniu do ważnej postaci historycznej używać słowa "mega". Bez przesady z tym luzem językowym!

      Usuń
    2. Wiko, piszesz, że Piłsudski był "osobą ,która była dużym autorytetem w czasie wojny dla Polski". Której wojny? Może warto rozwinąć tę myśl?

      Usuń
  11. Józef Piłsudski to bardzo ważna postać w historii naszego narodu. Jest przykładem prawdziwego patrioty. To dzięki niemu Polska odzyskała niepodległość, dlatego uważam, że powinniśmy dalej pielęgnować pamięć o nim i jego zasługach.

    OdpowiedzUsuń
  12. Według mnie inicjatywa budowy pomnika Józefa Piłsudskiego w Zamościu jest jak najbardziej słuszna. Teraz, dopiero kiedy poznałem historię tego monumentu, w pełni rozumiem i aprobuję ten pomysł. Właśnie te edukacyjne walory postów na blogu są dla mnie bardzo cenne.

    OdpowiedzUsuń
  13. Bardzo interesujący post. Uważam,że Józef Piłsudski to postać, którego działania w historii Polski każdy powinien znać.

    OdpowiedzUsuń
  14. W obliczu zalewających nas ostatnio haseł patriotycznych proponuję lekturę fragmentu powieści "Serce" Radki Franczak.

    „Wpajają nam zły patriotyzm [...] Taki, w którym mamy bronić kraju przed wrogami, innymi ludźmi, żeby był «nasz» i «moralnie czysty»”.(...) „Dlaczego nie mówiło się: «Patrz pod nogi, podnieś śmieci, nie rzucaj, zobacz ziemię, dotknij, czuj, żeby była żyzna, czarna, walcz o nią, o wodę, żeby można było pić, żeby korzenie roślin sięgały głęboko do nieskażonej ziemi, bo właśnie to da nam siłę, to zostawimy po sobie innym pokoleniom, i właśnie to jest prawdziwy patriotyzm»”.

    OdpowiedzUsuń
  15. Dzięki wybitnej jednostce jaką był J. Piłsudski mogliśmy świętować 100-lecie odzyskania niepodległości. Budujący jest fakt, że w Zamościu staną pomnik tego wielkiego człowieka.

    OdpowiedzUsuń
  16. Józef Piłsudski jest bardzo ważną postacią dla historii naszej ojczyzny. Jestem dumna i wdzięczna za to co robił dla Polski.

    OdpowiedzUsuń
  17. Józef Piłsudski był bez wątpienia jedną z najbardziej znaczących postaci w naszej historii. Nie możemy zapomnieć o jego dokonaniach, które tak dużo wniosły dla naszej obecnej sytuacji.

    OdpowiedzUsuń