Kącik młodego historyka

Marzenia  Łemków  o  niepodległości

Każdy naród walczący o niepodległość ma szanse.

 Gdybyśmy patrzyli na to stosunkiem sił,

nie byłoby dziś wolnej Gruzji,

nie byłoby też zresztą wolnej Polski.

(Lech Kaczyński)

Florynka jest dużą wsią położoną w województwie małopolskim. Ta z pozoru niczym niewyróżniająca się od innych miejscowość ma bardzo bogatą historię, którą postanowiłem opisać. W 1918 roku Florynka stała się stolicą małego państewka - Rusińskiej Ludowej Republiki Łemków. Po wielu latach mieszania się  kultur oraz prześladowań ludzie zamieszkujący podbeskidzkie tereny zrozumieli, że chcą posiadać niepodległe i niezależne od nikogo państwo.

Cała historia ma swoje początki w XII wieku – wtedy właśnie górskimi łańcuchami na te tereny dotarli wołoscy pasterze. Żyli oni następnie w otoczeniu ruskiej ludności. Ich potomkowie w XIX wieku korzystali już z cyrylicy, jednak ich język nieco różnił się od mowy rodowitych Rosjan. W ich rozmowach można było bardzo często usłyszeć słowo „łem”, które w języku słowackim oznaczało  „tylko” lub „lecz”. Zaczęto więc ich nazywać Łemkami. Nie interesowali się oni zbytnio sprawami polityki - do momentu, w którym powstał ruch panslawistyczny, który proklamował zjednoczenie wszystkich Słowian. Było to bardzo korzystne rozwiązanie dla Rosjan, więc po pewnym czasie władze Austro-Węgier zaczęły obawiać się  jeszcze większych wpływów  i tak potężnego już państwa, umieściły więc tysiące Łemków  w obozach.

W 1918 roku prezydent Stanów Zjednoczonych wydał doktrynę o samostanowieniu się narodów. Łemkowie postanowili skorzystać z tego sprzyjającego im przywileju i stworzyć własne państwo, niezależne od Austro-Węgier. Zaczęli proklamować powstanie Republiki Komańczowskiej,  która miała być wcielona do Ukrainy. Polskie oddziały szybko jednak rozgromiły uzbrojonych mieszkańców podbeskidzkiej wioski, twierdząc, że to właśnie  Polakom należą się zajmowane przez Łemków tereny. Wtedy właśnie kolejna grupa Łemków postanowiła spróbować swoich sił i zbierając się we wsi Świątkowa Wielka, a później w Gładyszowie, stworzyła Radę Ruską. I właśnie to wydarzenie jest uznawane za początek istnienia nowego ruskiego państwa. Delegaci nowo powstałego państwa stwierdzili, że nie chcą przyłączenia ich państwa do Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, lecz do Rosji. Ich przedstawiciele mieli się udać na konferencję pokojową w Paryżu, aby przedstawić propozycje Łemków. Władze Polski utrudniały im jednak ten wyjazd i żadnemu z dyplomatów nie udało się dostać do stolicy Francji.

Mimo że ich plany się nie powiodły, mieszkańcy, którym bardzo spodobała się wizja własnego państwa, zebrali się 5 grudnia pod cerkwią we Florynce. Tam właśnie postanowili stworzyć własne i niezależne od nikogo państwo - Rusińską Ludową Republikę Łemków. Władzę w państwie przejęła Naczelna Rada Łemkowszczyzny. Stworzono sądy, administrację, zaczęto też formować oddziały policji. 26 grudnia działacze przyjęli dokument deklarujący odrębność nowego państwa. Od  początku o tereny Łemkowszczyzny  zabiegali Czesi, chcąc je włączyć do swojego państwa. Łemkowie natomiast  pragnęli  włączenia swojego państwa w  granice  Rosji.

W grudniu 1919 roku Galicję Zachodnią postanowiono jednak przyłączyć do Polski. Łemkom bardzo nie spodobała się ta decyzja. W marcu 1920 roku za sprawą Viktora Hładyka utworzony został łemkowski rząd, który  żądał  przeprowadzenia plebiscytu mającego zadecydować o losach Rusińskiej Ludowej Republiki Łemków. Łemkowie ciągle przeciwstawiali się polskiej władzy, odmawiali służby w polskim wojsku. Zirytowani Polacy spacyfikowali  ich  wsie oraz aresztowali sprzeciwiających się chłopów. W grudniu aresztowano najważniejszych działaczy Łemkowszczyzny, którzy wkrótce stanęli przed sądem. Zarzucono im podburzanie do odłączenia Łemkowszczyzny od II Rzeczpospolitej oraz nakłanianie do rozpoczęcia wojny domowej.  Mimo że Łemkowie uparcie sprzeciwiali się przyłączeniu ich terenów do Polski, jednak prawnicy stwierdzili, że są one od lat uważane za ziemie rdzennie polskie, więc mogą  należeć wyłącznie do Polski. Oskarżeni działacze Łemkowszczyzny zostali uniewinnieni, jednak musieli pożegnać się ze swoimi marzeniami o niepodległości. Prezydentem Rusińskiej Ludowej Republiki  Łemków w latach 1918 – 20 był Jarosław Kaczmarczyk. Później nikt inny nie próbował utworzyć niepodległego państwa. W 1945 roku komunistyczne władze nakazały opuścić Łemkom zamieszkane przez nich ziemie. Część osób przeniosła się na tereny ZSRR, inni w wyniku akcji „Wisła” zostali wywiezieni na tereny Ziem Odzyskanych. Dzisiaj we Florynce mieszka zaledwie kilka osób pochodzenia rusińskiego, a Łemkowie są jedną z najmniej licznych mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę. 

Paweł

Grafika:

http://altiok.blox.pl/resource/republika_lemkow.png

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWzt3OS8e83WAXleNPujaEfnODKSUyTWLYCRImBhJ0erVUjmRMr1dFa21Fk5ZAC525H6A6jmGhbt45-OtWrVe93yD_c_BZamEAWuvKTlvbVwLnBA7gJM-ZXU-_PWmGNEegvA9S6xjAYVs/s640/2011.07.24+13.33.40+DMSzala.jpg

http://www.pokraju.com.pl/wp-content/uploads/2014/10/13-Leszczyny.jpg

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3mj2guoyFyGVEcBgnhR3eOY6VZbYJmSkgtIfnwsvJiSJrPvH5QgtHIYVmNSDi7HOTOYkvQKisldMczLjifOdboQsbhRMDguCwURYIwtEtKbr_jF4Lo3KPH8M3CgCMaCnvnqHLIZIzveA/s1600/DSCN0892.JPG