Znawca anatomii człowieka
Ci, którzy zakochują się w praktyce bez nauki,
są jak marynarz,
który wchodzi na statek bez kotwicy lub kompasu,
i który nigdy nie może być pewien, dokąd się kieruje.
(Leonardo da Vinci)
Leonardo da Vinci to prawdziwy człowiek renesansu – wykształcony i niemal wszechstronnie utalentowany. Studiował anatomię, matematykę, mechanikę, botanikę, a także optykę. Był malarzem, architektem, rzeźbiarzem, wynalazcą oraz teoretykiem sztuki. Oczywiste więc, że swoje naukowe pasje artysta przeniósł na sztukę. Znana jest jego fascynacja anatomią. Interesował się nie tylko budową ciała, ale również tym, jak funkcjonowanie ciała przekłada się na emocje. Na przykład badał, w jaki sposób wyraz twarzy związany jest z budową mięśni i kości.
Najsłynniejszym rysunkiem Leonarda da Vinci, który świadczy o jego zainteresowaniu anatomią, jest „Człowiek witruwiański”, nazywany też „Proporcje człowieka witruwiańskiego”. To jego wersja rysunku rzymskiego architekta – Witruwiusza, który opisał proporcje ludzkiego ciała, a opis zobrazował rysunkiem nagiego mężczyzny wpisanego w okrąg i kwadrat. Na rysunku Leonarda da Vinci jest również mężczyzna - wpisany w okrąg i kwadrat - o ramionach i nogach rozłożonych na dwa sposoby. Rysunek ilustruje zasady proporcji, harmonii i symetrii, które zdaniem Leonarda da Vinci powinny być stosowane do projektowania ludzkich postaci.
Leonardo da Vinci był zafascynowany anatomią człowieka. Współpracując z lekarzem i anatomem (Marcantonio della Torre) z Uniwersytetu w Pawii, prowadził rozległe badania anatomiczne, które zaowocowały licznymi rysunkami. Zainteresowanie to wynikało z jego studiów nad malarstwem, które wymagało dokładnej znajomości budowy ludzkiego ciała.
Pierwsze notatki Leonarda da Vinci na temat anatomii powstały pod koniec lat 80. XV wieku. W 1489 roku artysta zainteresował się badaniem ludzkich czaszek. Na rysunkach umieszczał pionowe przecięcie (oś), czasem kilka osi, w ten sposób zaznaczając zbieg wszystkich zmysłów oraz miejsce, gdzie – jego zdaniem – mogła się mieścić dusza.
W połowie lat 90. XV wieku Leonardo da Vinci przerwał studia anatomiczne, lecz po dziesięciu latach wrócił do nich, aby pogłębić swoją wiedzę potrzebną do namalowania kolejnego obrazu. Wówczas we Florencji przeprowadził pierwsze sekcje zwłok. W XVI wieku budziły one kontrowersje, jednak artysta uważał autopsję za przejaw szacunku dla dzieła Boga. Interesował się przede wszystkim budową serca. Skonstruował nawet szklany model zastawki aorty, przez którą pompował wodę z nasionami trawy, obserwując jej otwieranie się i zamykanie.
Leonardo opisał również swoje doświadczenia podczas sekcji zwłok. Wspominał rozmowę ze staruszkiem, który zmarł w spokoju i bez cierpienia, co zainspirowało go do przeprowadzenia autopsji, by poznać przyczyny tej „słodkiej śmierci”. Sekcja zwłok starca była prawdopodobnie pierwszą, którą przeprowadził osobiście. Mniej więcej w tym samym czasie przeprowadził sekcję zwłok schorowanego dwulatka. Około 1508 roku przeprowadził łącznie dziesięć sekcji zwłok, a dziewięć lat miał już za sobą co najmniej 30 autopsji.
Leonardo da Vinci badał nie tylko „typowe” struktury ciała, ale również anomalie anatomiczne - na przykład deformacje kości czy nieprawidłowości w budowie narządów. To podejście do anatomicznych szczegółów było niezwykle nowatorskie w jego czasach. Artysta pozostawił po sobie ponad 240 szczegółowych rysunków anatomicznych oraz wiele notatek (sporządzonych pismem lustrzanym) utrwalających jego odkrycia i przemyślenia. Choć dokonał licznych odkryć anatomicznych, nie opublikował swoich wyników, a notatki otrzymał w spadku jego uczeń Francesco Melzi.
A.D.
Grafika:
https://www.diregiovani.it/wp-content/uploads/2022/04/leonardo-da-vinci-1.jpg
https://i1.kwejk.pl/k/obrazki/2019/06/4gc4I2nPxNeO0UTO.jpg
https://wahooart.com/A55A04/w.nsf/O/BRUE-8EWLB5/$File/LEONARDO-DA-VINCI-STUDIES-OF-HUMAN-SKULL.JPG
https://assets.aws.londynek.net/images/jdnews-lite/2719994/211935-202008251332-lg2.jpg.webp?t=