18 grudnia 2021

Językowe potyczki

 

            Bawić się słowem

 

Młodzi ludzie lubią się bawić słowem,

wymyślać nowe formy,

przekształcać już istniejące tak,

by nadać im charakter  jednocześnie indywidualny i wspólnotowy.

(Ewa Kołodziejek)

 

Przypominamy  tym, którzy się  nieco zagapili, że plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku  istnieje od 2016 roku. Jest organizowany przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN),  a w bieżącym roku był  wspierany  przez Uniwersytet Warszawski. Co  roku można wysyłać swoje propozycje lub głosować na podane przez innych. Należy jednak pamiętać, że zostaną wykluczone słowa wulgarne, obraźliwe, nawołujące do przemocy  czy nienawiści. To słuszny - naszym zdaniem - wymóg! Językoznawczyni Ewa Kołodziejek mówi, że młodzi ludzie lubią się bawić słowem. I to jest w porządku, ponieważ język żyje  i wzbogaca się, ale nie wolno  go zanieczyszczać. A teraz spojrzenie na dotychczasowych  zwycięzców: 2016 – sztos; 2017 – xD;  2018 – dzban; 2019 – alternatywka. W  2020  roku organizatorzy nie rozstrzygnęli plebiscytu, gdyż młodzież zgłaszała  głównie słowa wulgarne, wyśmiewające konkretne osoby, poglądy, postawy lub płeć. Wyróżnili natomiast neologizm tozależyzm.

Jak długo będą funkcjonować te słowa? Czas pokaże. Co robić, żeby być na bieżąco z językiem? Zwyczajnie, śledzić nowe  mody  na portalach społecznościowych.  Bartek Chaciński, jeden z organizatorów plebiscytu, radzi,  aby  pamiętać, że to, co było hitem, najszybciej wypada z obiegu. Na razie jednak nie martwimy się o to, gdyż mamy  świeżutkie, można by rzec, słowa: śpiulkolot, naura, twoja stara, mrozi, odciszyć się.  Nam, czekającym już na ferie świąteczne, najbardziej przypadło do gustu odciszanie się (odciszyć się).  

Młodzieżowym Słowem Roku 2021 został śpiulkolot. Młodzież zgłosiła dwie definicje tego słowa. Pierwsza: miejsce do spania; słowo nawiązuje do mema, śpiulkać  (spać). Druga: samolot do spania;  boarding do snu”, czyli udanie się na odpoczynek. Słowo to odnosi się też  do zwierząt - gdy  drzemią, wtedy mówi się, „boardingują do śpiulkolotu”, czyli szykują się do snu. Językoznawczyni Anna Wileczek, członkini jury, tak wyjaśniła to pojęcie:  Zwycięski śpiulkolot żartobliwy wyraz oznaczający sen, czynność spania, samo udawanie się na spoczynek lub nawet łóżko czy inne przyjemne miejsce do spędzania czasu w objęciach Morfeusza.[…]   Odnosi się ono, rzecz jasna, do „śpiulkania” (czyli spania) i budzi pozytywne, ciepłe skojarzenia. Drugie miejsce zajęło słowo  naura, czyli skrót od na razie. Jest ono używane  na pożegnanie, a  powstało ze słowa nara  i  oznacza na razie, do zobaczenia. Na trzecim miejscu znalazło się wyrażenie twoja stara. Używa się go  w  funkcji dezaprobaty na dowolną wypowiedź lub na pytanie: kto?

Nagrodę Jury  otrzymało  słowo mrozi  jako  najciekawsze językowo. Jurorzy tak uzasadnili swoją decyzję: Słowo mrozi podąża za sensem oryginalnego słowa (cringe),  bo  o cringe'u (spolszczanym często jako krindż) mówiono, że opisuje dreszcz  zażenowania, ciarki żenady. Sytuację, w której wstydzimy się, że coś oglądamy albo czemuś się przysłuchujemy. Czasownik mrozić koresponduje zarazem z popularnym emoji ze zmarzniętą, lodowatą buźką i zębami wyszczerzonymi w grymasie, który zdaje się w postaci ikonicznej demonstrować bliskość odczuć chłodu i zażenowania. 

Kapituła  plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku przyznała również jedno wyróżnienie – słowu odciszyć (się). Tak oto umotywowała wybór:  To słowo […] w czasie zdalnej edukacji było i jest często używane przez młodzież. Kiedy się już wyciszyliśmy, czyli wyłączyliśmy mikrofon na platformie  zdalnej, wtedy może zajść potrzeba, żebyśmy się z powrotem odciszyli. […] Właściwie dziwne, że żaden słownik nie notuje odciszyć  […]  Jury przyznaje nagrodę za mądre wykorzystanie mechanizmów gramatycznych oraz  za uzupełnienie luki słownikowej. Odciszyć (się) to na pewno słowo potrzebne.

Anna Wileczek  w trakcie pracy  nad  wyłonieniem  słowa roku zauważyła, że wśród nadchodzących propozycji znaczna liczba dotyczyła nawiązywania i podtrzymywania relacji lub zaznaczania emocji  w ramach młodzieżowego współistnienia. Zwróciła także uwagę na twórczy stosunek młodych ludzi do języka. Wprowadzili  oni  bowiem sporo nowych słów (śpiulkolot, zodiakara, koroniak), odświeżyli stare ( git, twoja stara, klawo) oraz  nadali  nowe znaczenie już istniejącym (mrozi, oddaje, koks/kox).  Ewa Kołodziejek dodała: Słowa zaskakują nowatorską formą i możliwością skojarzeń. W slangu młodzieżowym świat widziany jest w krzywym zwierciadle, a obiekty, pojęcia i uczucia są wyolbrzymiane, pomniejszane albo żartobliwie bądź złośliwie wykrzywiane. Podoba nam się taki przejaw młodzieżowej inwencji.

Nulla  z  Faustyną i Mają  

 

Grafika:

https://pbs.twimg.com/media/FGAPf8TXEAU3JIo?format=jpg&name=small

https://pbs.twimg.com/media/FGALSChXMAYaGQH?format=jpg&name=small

28 komentarzy:

  1. Dziwi mnie to, że w czołówce popularnych słów wciąż obecne jest wyrażenie "twoja stara". Według mnie to sformułowanie nie ma pozytywnego wybrzmienia. Razi mnie to kiedy ktoś posługuje się nim. Przecież dezaprobatę możemy wyrazić w inny sposób !

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Mnie również nie podoba się to wyrażenie. W plebiscycie otrzymało jednak 6665 głosów i najprawdopodobniej jurorzy uznali, że to jedynie zaczepka, zabawa słowna, bez głębszego znaczenie i intencji obrażania kogokolwiek. Niemniej jednak "twoja stara" zbyt jednoznacznie kojarzy się z matką, więc budzi to spory niesmak. Tak to odczuwam.

      Usuń
    2. Kasiu, Legens, wsparciem Waszych odczuć z pewnością będzie wypowiedź pewnego pana na Facebooku.

      […] w gronie laureatów głosowania znajduje się żenujące określenie #twojastara. Może i popularne obecnie, ale w moim odczuciu obrzydliwe określenie, obecne m.in. w przestrzeni wirtualnej w wielu głupich odmianach i dopowiedzeniach. Organizatorom tego przedsięwzięcia chciałem powiedzieć, że warto przemyśleć jego regulamin, a głosującym na to określenie - banalne przypomnienie - wszyscy będziemy starzy, nikogo nie należy obrażać. Dwa razy pomyślmy, zanim coś powiemy (lub zagłosujemy).[…] Słowo ma moc - na szczęście i niestety.

      PS Starałem się nie obrażać entuzjastów tego określenia, tylko wyrazić swoje zdanie, a dokładniej – wyrazić, co czuję. Ale jakby co, jestem gotowy na hejt.

      Usuń
    3. Wyrażenie jest, jakie jest, ale nie zapominajmy, że to plebiscyt na młodzieżowe słowo roku a nie politycznie poprawne słowo roku. Myślę, że młodzież kojarzy się w pewien sposób z niepoprawnością, swego rodzaju buntem, sprzeciwem wobec narzucanych norm, więc takie słowa/wyrażenia raczej podkreślają charakter konkursu aniżeli go niszczą.

      Usuń
    4. Lengens, Izz, Antoni1G23, bardzo Wam dziękuję za to, że podzieliliście się swoimi zdaniami. W zupełności zgadzam się z Legens oraz słowami przytoczonymi przez Izz. Antoni 1G23 swoim komentarzem pokazał inne spojrzenie na tę kwestię, które ma w sobie dużo prawdy. Mimo to, zostanę przy swoim stanowisku.
      Myślę, że najważniejsze jest to, abyśmy wypowiadali słowa, które będą w zgodzie z nami samymi. A to, czy coś jest z nami w zgodzie, zależy przecież od wielu czynników, takich jak charakter, wrażliwość ... Nie możemy być tacy sami.
      Dziękuję Wam za wartościową wymianę poglądów!

      Usuń
  2. Dziwny i zaskakujący jest fakt, że zwycięstwo przypadło słowu, którego - jak mi się wydaje - przeważająca liczba osób nie słyszała aż do samego plebiscytu. Myślę, że nie tylko mnie udało zaobserwować ten fakt.

    OdpowiedzUsuń
  3. Zapraszam do lektury archiwalnych postów na temat młodzieżowego słowa roku:

    http://1lozamoscblog.blogspot.com/2020_01_04_archive.html
    http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018_12_29_archive.html

    OdpowiedzUsuń
  4. Jako, że jest mowa o plebiscycie na "młodzieżowe" słowo roku, myślę że powinien on mieć jakiekolwiek odniesienie do rzeczywistości. Tak jak na przestrzeni ostatnich lat, trudno było się nie zgodzić z wynikami plebiscytu, tak w tym roku jest kompletnie inaczej. Wydaje mi się, że nie jest to tylko moje subiektywne odczucie na ten temat.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A czy zgadzasz się z werdyktem na najbardziej znienawidzone słowo roku?

      To KORONAWIRUS (25% głosujących).

      Poza tym: PANDEMIA; LOCKDOWN; KORONAŚWIRUS; POLEXIT; NAUCZANIE ZDALNE; NAUKA ZDALNA.

      „Widzimy wyraźnie, że najbardziej znienawidzone słowa odzwierciedlają nasze największe frustracje 2021 roku”. (polskatimes.pl.)

      Usuń
    2. Uważam, że jest w tym ziarno prawdy, ponieważ rok 2021, jak i 2020, raczej upłynął w towarzystwie wyżej wymienionych słów, jednak wydaje mi się, że bardziej odległe mojemu sercu są wyrażenia nauka zdalna oraz nauczanie zdalne i to jedno z nich powinno zostać wybrane jako najbardziej znienawidzone. Pozdrawiam.

      Usuń
    3. W młodzieży rzeczywiście budzą ogromną niechęć wyrażenia "zdalna nauka", "zdalne nauczanie", ale najbardziej znienawidzone słowo roku 2021 wybierali Polacy w różnym wieku. Stąd koronawirus!

      Usuń
    4. Nie mówię, że nie. To co napisałem było tylko moim osobistym odczuciem

      Usuń
  5. O istnieniu słowa śpiulkolot dowiedziałam się z Twittera. Jestem w szoku, że tak mało popularne słowo wygrało ten plebiscyt.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A jakie słowo Ty byś zaproponowała?

      Usuń
    2. *Mika, absolutnie zgadzam się z twoją opinią

      Usuń
    3. Jakie słowo Ty byś widział jako zwycięskie?

      Usuń
    4. Wydaje mi się, że wybrałbym słowo "mrozi". Dosyć często słyszałem to określenie w swoim otoczeniu i nie raz sam je użyłem.

      Usuń
  6. Słowa nominowane do plebiscytu (spośród 2500):

    baza - wyraz aprobaty, pozytywnych emocji

    boomer - przedstawiciel pokolenia urodzonego w latach 40., 50. lub 60.

    cringe - żenada, wstyd

    essa - ‘łatwy’ lub okrzyk radości

    ez - ‘łatwy’

    foliarz - ‘wyznawca teorii spiskowych’, w ostatnim roku często o antyszczepionkowcach

    gituwa - ocena pozytywna, od git ‘świetnie’

    IMO - skrót od ang. in my opinion

    kox, koks - zgłaszane najczęściej jako ‘świetnie’, ma jednak wiele znaczeń, m.in. ‘kokaina’, ‘substancja anaboliczna’ oraz ‘osoba trenująca na siłowni, zażywająca takie substancje’

    mrozi - reakcja na coś żenującego

    naura - skrót od na razie

    oddaje - ‘opłaca się’

    pogchamp - wyraz zadowolenia, aprobaty, pierwotnie emotikon

    rel - ‘czuję to samo’, skrót od ang. relatable

    sheesh - wyraz zdziwienia lub zaskoczenia

    sus - skrót od suspect lub suspicious ‘podejrzany’

    sześćdziesiona - ‘donosiciel, skarżypyta’, od art. 60 kodeksu karnego o nadzwyczajnym złagodzeniu kary dla sprawcy przestępstwa, który ujawni informacje dotyczące innych sprawców

    śpiulkolot - miejsce do spania, słowo nawiązuje do mema, śpiulkać to ‘spać’

    twoja stara - funkcjonuje jako dezaprobująca odpowiedź na pytanie: kto? lub na dowolną inną wypowiedź

    zodiakara - dziewczyna, która wierzy w moc znaków zodiaku i często o tym mówi


    OdpowiedzUsuń
  7. Cieszę się, że powstał taki post, ponieważ mogę lepiej przyjrzeć się naszemu, czyli młodzieżowemu językowi. Niektórych słów nie znałam albo nie byłam świadoma ich definicji. Myślę, że to takie zwyczajne, a zarazem wyjątkowe, że kreatywność młodzieży nawet w dziedzinie języka nie ma sobie równych.

    OdpowiedzUsuń
  8. Moim zdaniem młodzieżowe słowo roku powinno zostać słowo naura, a nie śpiulkolot, ponieważ jest to, które słowo najczęściej słyszałem i używałem. Jakby nie patrzeć to śpiulkolot został na chwile najbardziej używanym słowem w Polsce.

    OdpowiedzUsuń
  9. Bardzo zaskoczyło i zdziwiło mnie to, że słowo, które pierwszy raz usłyszałem, stało się najpopularniejsze w języku młodzieży w Polsce.

    OdpowiedzUsuń
  10. Nie dziwią mnie zwycięzcy plebiscytu. Słowa te słyszę na każdym kroku, czy to w rozmowach z rówieśnikami lub w social mediach.

    OdpowiedzUsuń
  11. Byłam w ogromnym szoku, kiedy dowiedziałam się jakie słowo wygrało plebiscyt. Nigdy wcześniej się z nim nie spotkałam. Wszyscy z mojego otoczenia tak samo. Inaczej było z innymi słowami (jak np. "naura"), które znalazły się na dalszych miejscach. Były one bardzo często widziane w internecie czy słyszane w normalnym życiu.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Czytając komentarze pod tym postem poczułam ulgę. Bałam się, że tylko ja dowiedziałam się o istnieniu słowa "śpiulkolot" dopiero po ogłoszeniu wyników tego plebiscytu...

      Usuń
  12. Gdy usłyszałem, że słowo śpiulkolot wygrało plebiscyt młodzieżowego słowa roku 2021 bardzo się zdziwiłem, gdyż nigdy wcześniej nie było dane mi słyszeć tego określenia na miejsce do spania.

    OdpowiedzUsuń
  13. Temat plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku, przybliżyła mi pewna youtuberka - Paulina Mikuła - prowadząca kanału "Mówiąc Inaczej". W swoich filmach, Paulina porusza różne zagadnienia związane z językiem polskim. Jednym z nich jest właśnie plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku. Nie ukrywam, iż tegoroczna decyzja była dość zaskakująca i zgadzam się z opiniami komentujących na temat "śpiulkolotu". Dodatkowo stwierdzam, że raczej nie zostanę fanką ani stałą użytkowniczką tego określenia.

    OdpowiedzUsuń
  14. Szczerze... Nie słyszałem o tym słowie aż do ogłoszenia wyników tego plebiscytu. Możliwe jednak że żyje w pewnego rodzaju "bańce" dlatego to słowo nie jest mi znane. Uważam jednak, że wyniki tego plebiscytu nie oddają realnie rzeczywistości i nie są zbyt reprezentatywne przede wszystkim dlatego,że głosy oddała tylko niewielka część młodzieży. W mojej opinii takieplebiscyty powinny brać pod uwagę głosy całej polskiej młodzieży w formie np. głosów oddawanych pisemnie w szkole. Byłoby to dużo lepsze rozwiązanie

    OdpowiedzUsuń