Językowe potyczki

        Wygrała  alternatywka!

 Puryści językowi rwą włosy z głów… 

Rodzice (…) nie bardzo wiedzą, co mówią do nich własne dzieci.

Ale kolejne pokolenia będą dalej tworzyć nowe standardy mowy

i tego procesu zatrzymać się nie da.

 (Stefan Marcinkiewicz, socjolog)

Rzeczywiście młodzież tworzy nowe standardy  mowy, co można zaobserwować niemal z dnia na dzień. Przed rokiem pisaliśmy na naszym blogu o słowach: dzban,  zwyklak, normik, mamadżer,  wielepek, akap, RiGCz, trump, legitny/legitnie, smartwica (smartfica),yolo, props/propsować, odjaniepawlić/odjaniepawlać (się). (http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018/)  Tymczasem  znowu pojawiły się nowe wyrazy: crush, fiki, heheszkowe, fri,  amba, beka, kisnąć, nieogar, pewka, prank i wiksa, nitka, madka, pewex, boruta.   To zjawisko językowe jest na tyle ciekawe,  że Wydawnictwo Naukowe  PWN  od 2016 roku organizuje  plebiscyt na młodzieżowe słowo roku, a następnie na podstawie głosowania internautów wyłania zwycięzcę. W Słowniku języka  polskiego PWN czytamy informację dla głosujących: Młodzieżowe słowo roku nie musi być nowe, slangowe ani najczęściej używane. Doceniamy istotność tematu oraz kreatywność języka w opisywaniu rzeczywistości.

Alternatywka. W tegorocznej edycji plebiscytu jurorzy: Marek Łaziński (Uniwersytet Warszawski), Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński),  Anna Wileczek (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)  oraz Bartek Chaciński (tygodnik Polityka) zdecydowali, że  zwycięża rzeczownik alternatywka. Oznacza on dziewczynę o alternatywnych upodobaniach i zachowaniach. Profesor Marek Łaziński  wyjaśnia dodatkowo, że taka osoba nie  utożsamia się  z istniejącymi tendencjami  dotyczącymi  stroju, makijażu czy gustu  muzycznego. Wyróżniają  ją różnokolorowe włosy, kolczyki, ciemne ubrania, a także zamiłowanie do emo-rapu. Profesor dodaje, że alternatywka jest antonimem konserwatywki. Rzeczownik ma również męskie odpowiedniki: alternatywek oraz  alternator. Bartek Chaciński uzupełnia, że to słowo ma związek z modą na niekonwencjonalny  wygląd  twórców muzyki  pop, na przykład z Billie Eilish, amerykańską piosenkarką. Ogólnie można stwierdzić, że alternatywka nie przejmuje się zdaniem innych i żyje po swojemu.

Jesieniara. Drugie miejsce w plebiscycie zajął rzeczownik jesieniara. Za najciekawszą definicję tego słowa jurorzy  uznali tę oto: Jesieniara to słowo określające osobę (mężczyznę bądź kobietę, jest to słowo bez przynależności płciowej) uwielbiającą jesień. Prawdziwe „jesieniary” charakteryzuje wykonywanie typowo jesiennych czynności, czyli siedzenia pod kocem w ciepłych ubrankach  z gorącym kubkiem dowolnego napoju.  Jesieniara  kocha park pełen pożółkłych liści, owija się   grubymi  szalami  i  wkłada wełniane rękawiczki, a  wieczorami,  otulona kocem, czyta książki. Ma też podobno  kilka ciepłych swetrów oraz  zapas zapachowych świec. Nierzadko o swoich jesiennych przyjemnościach opowiada również w mediach społecznościowych. Profesor Marek Łaziński uważa, że jesieniara zasługuje na tytuł najładniejszego i najciekawszego słowotwórczo  słowa  roku  i to ona powinna zwyciężyć.  Profesor Ewa Kołodziejek z kolei pisze, że słowo jesieniara jest dwuznaczne:  Trochę szydercze, ale w gruncie rzeczy aprobujące to, co wszyscy lubimy: kolory jesieni, ciepły kocyk, gorącą herbatę. (...) Słowotwórczo jesieniara jest podobna do nudziary, cwaniary, rozrabiary czy plotkary, określeń o negatywno-żartobliwej ekspresji.

Eluwina. Ten rzeczownik  zajął w plebiscycie PWN  trzecie miejsce. Jest wynikiem przekształcenia słowa  halo/elo  i  pojawia się w utworach muzycznych oraz  w języku młodzieżowym. Rozpowszechnia je również  youtuber Kacper  Błoński (Kacper Blonsky), który nagrał  piosenkę pod tytułem Eluwina. To  młodzieżowe powitanie przeszło drogę od halo/elo, przez elówa, a więc słusznie  profesor  Marek Łaziński  zauważa, że wyraz eluwina powinien  być zapisywany przez ó. Niestety, młodzież nie jest wyczulona na zasady ortografii  i  nie rozumie  słowotwórczej  budowy tego wyrazu.  Jurorzy  doceniają więc, że 25 głosujących osób (spośród 1300) napisało to słowo poprawnie. Eluwina  podobno funkcjonuje w języku młodzieży od sierpnia 2019 roku. Jak długo jeszcze?

Alternatywka i jesieniara  to  rzeczowniki rodzaju żeńskiego i – zdaniem jurorów – włączyły  się do modnej ostatnio  dyskusji o feminatywach (rzeczownikach rodzaju żeńskiego; ważnych w rozważaniach o żeńskich odpowiednikach męskich nazw zawodów). Oba wyrazy są ciekawe, ale bliższa mi jest jesieniara. Eluwina/elówina – to słowo pewnie będzie dalej modne, choć mnie nie przekonuje i nieszczególnie mi się podoba. Przypomnę jeszcze, że  w  poprzednich latach najpopularniejszymi wśród młodzieży słowami były: dzban (2018), wyrażający zdziwienie XD (2017) oraz  sztos (2016). I na koniec ciekawostka. Wygrana słowa dzban w plebiscycie PWN  stała się inspiracją do stworzenia wystawy  Dzban roku  w  Muzeum Narodowym  w Szczecinie (zdjęcie wyżej).  

Miłośnik poprawnej polszczyzny

Grafika:

https://s3.viva.pl/newsy/billie-eilish-536640-GALLERY_BIG.jpg

https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2019/10/jesieniara.jpg

https://i.ytimg.com/vi/ao1dIq2XITo/maxresdefault.jpg

https://dziendobry.tvn.pl/media/cache/content_cover/gettyimages-908389610-jpg.jpg.pagespeed.ce.m-PCUcP8Ze.jpg