11 czerwca 2015

Kącik młodego historyka

           
 
     Wojenne wspomnienia




Nim kurz zawieje w polu znaki, 
zasypie wiatr ból i żal.
Nim czas odbierze mowę ptakom, 
kamienny krzyż zetrze w piach.
Śpiewajmy pamięć  o tych chłopakach,
śpiewajmy pamięć o tych dniach.
  (Jacek Cygan)

Krynice to miejscowość, w której mieszkam. Tu się urodziłam, tu żyją moi rodzice i dziadkowie. Jestem  z nią związana więzami emocjonalnymi. Moja mała ojczyzna zaprasza do poznawania wydarzeń historycznych, miejsc i ludzi z nią związanych. Chcąc poznać historię z czasów wojny i okupacji przeprowadziłam wywiad  z moim dziadziem.

M.: Po czym poznaliście, że zaczyna się wojna?   
Dz.: O wojnie już było wiadomo przed 1 września1939 roku, ponieważ wojsko miało zabierać lepsze konie od gospodarzy. U nas były dobre konie, więc tato musiał w nocy wyjść na pole i pracować, zanim je zabiorą. Nie zabrali jednak. 1 września samolot jak „muszka” wysoko przeleciał nad wioskami, leciał w stronę wschodu. Było go słabo widać, bo leciał wysoko. Nie bombardował, najprawdopodobniej śledził ruchy wojsk. Nie poszliśmy do szkoły, bo  już wszyscy żyli tym, że wybuchła wojna.

M.: Co się potem działo?     
Dz.: 17 września 1939 roku pojawili się Niemcy na naszym terenie. Od strony Dąbrówki szło trzech Niemców bez nakrycia głowy, bo było dość ciepło. Tak sobie szli, jakby byli u siebie w domu.  Spisywali studnie dla koni, które miały tu kwaterować. Nagle  zauważyli, że od strony końca Dąbrowy jedzie kawaleria polska, więc zatrzymali się. My graliśmy na drodze w palanta i wtedy ktoś nam krzyknął: Uciekajcie do domów, bo będzie tu bitwa! Zanim ja dobiegłem do domu, dwóch Niemców wpadło na nasze podwórze, ponieważ brama nie była zamknięta. Jeden z nich uciekł w pole, a drugi chciał przeskoczyć przez płot. Ja w tym czasie wpadłem do domu, tata siedział przy oknie i zapytał: Co ty taki zziajany?  Ja mówię, że Niemcy za mną gonią. Tato zobaczył, że jeden Niemiec przeskakuje przez płot, to wyskoczył na dwór. Od strony Majdanu Sielca trzech kawalerzystów przecięło drogę Niemcom. Wtedy na spienionym koniu wpadł kawalerzysta i pyta : Gdzie się podział Niemiec?  Tato mówi, że przeskoczył przez płot, a drugi uciekł w pole. Potem kawalerzyści  dali tacie  dwa konie. Wreszcie tato mówi do mnie : Trzymaj konie! Złapałem za uzdy, za drzewem stoję, boję się, bo te konie skaczą. Miałem wtedy tylko osiem lat.  W końcu tato złapał za widły i z ułanem polskim szukali Niemca w stogu słomy. Prawdopodobnie ten Niemiec ukrył się tam, ale nie znaleźli  go. Ułan siadł   na konia, spiął go ostrogami, koń podskoczył  i pojechał w stronę Dąbrówki  za Niemcem.  Ułan dopadł go przy sadzawce na Majdanie Sielcu. Niemiec uciekając klękał na kolano  i strzelał z pistoletu, a ułan go wtedy zabił szablą.

M.: Jak wspominasz pierwszy bój w czasie wojny?
Dz.: Zaczął się bój, ogromny bój. Niemcy dostali się do Dąbrówki od strony Budów i stąd zaatakowali Polaków. Konnica polska dotarła od strony Janówki  i w Dąbrowie nastąpiło starcie. Od Dąbrówki nacierali Niemcy, z końca Dąbrowy żołnierze polscy. Tato wziął orczyki i odbijał nimi sztachety, bo pomiędzy zagrodami były płoty. Pomiędzy tymi budynkami uciekaliśmy w dół. Do jamy się skryliśmy, ale głodni byliśmy, więc mama i tato poszli po jedzenie, bo na wozach były pierzyny, a pod pierzynami była żywność zgromadzona po to, żeby uciekać. Na wygonie, gdzie później pobudowana była szkoła, pasły się krowy  i konie w burakach. Polscy ułani chcieli coś jeść, płacili za to, co dostali do jedzenia od chłopów. Tato nie chciał pieniędzy, tylko dał im za darmo to, co mógł. W tym czasie Niemcy podpalili pobliskie gospodarstwo sąsiadów- Błaszczaków,  powstała wielka łuna. Kule gwizdały jedna za drugą. My   w tym czasie pod osłoną nocy uciekaliśmy wąwozem do Majdanu Sielca,  do Łopaciarki i dotarliśmy aż do końca wsi. Tam wykopaliśmy  jamę (schron), nakryliśmy bronami, pierzynami i tam skryliśmy się. Wkoło słychać było gwizd kul i szrapnele (pociski) się rozrywały. Przez dzień tak siedzieliśmy tam i słuchaliśmy odgłosów walki. Polacy nacierali w stronę Niemców, Niemcy już ustąpili i wycofali się na południe. Gdy wyszliśmy ze schronu, to zobaczyliśmy rozbity niemiecki samochód i motocykl. Wojna szła wzdłuż szosy, boje toczyły się po obu jej stronach. Wojsko polskie poszło w kierunku Antoniówki. Tam również rozegrały się wielkie walki. W Antoniówce jest cmentarz upamiętniający tamte walki. Potem odbył się bój pod Tomaszowem Lubelskim. Ta wataha przesuwała się wzdłuż głównej szosy na trasie Zamość - Tomaszów Lubelski.  Nasze wojsko toczyło te boje. Potem front przetoczył się w lasy do Puszczy Solskiej i dalej na południe. Jak Niemcy opanowali całą Polskę, część żołnierzy trafiła do niewoli, część uciekła  i rozpierzchła się do domów.

M.: Co się stało, gdy Niemcy opanowali nasze tereny?
Dz.: Niemcy zaczęli wysiedlać ludność polską i sprowadzać  swoich  osadników.  My uciekliśmy, bo wiedzieliśmy, że nasz dom zostanie zajęty przez Niemców. Na wozie były spakowane najpotrzebniejsze rzeczy i uciekliśmy do Dąbrowy Tarnawackiej. Mieliśmy dobre konie i udało nam się dotrzeć do kuzynów Kiszczyńskich. Tam zostaliśmy przez kilka dni z innymi uciekinierami. Potem, żeby nie narażać kuzynów, przedostaliśmy się na Namule do mojego dziadka Radlińskiego. Dowiedzieliśmy się, że w Dąbrowie w naszym gospodarstwie osiedlił się tzw. Czarniuch, nasiedlony z Niemiec. Niemcy zajmowali co lepsze mieszkania i w nich zamieszkali, a w gorszych domach mieszkali Polacy  i byli u nich robotnikami.

M.: Jak wspominasz życie na wygnaniu, z daleka od domu?
Dz.: My przesiedzieliśmy całą wojnę na Namulu u dziadzia. Mój tata w czasie wojny  był  w AK, a potem w partyzantce. Jako partyzant nie chodził walczyć, tylko starał się o broń, przechowywał ją i przekazywał walczącym Polakom. Medale dostał za to, że pomagał walczącym żołnierzom. Wszyscy, którym zależało, by Polska była wolna, starali się pomóc walczącym. Jedni walczyli  z Ukraińcami (chodzili do Sahrynia). Ukraińcy napadali na Polaków  i trzeba było przed nimi się bronić. Na Namule bardzo często przychodzili partyzanci na spoczynek i leczyć się, bo tam mieszkał pan Lipecki, który przed wojną zaczął studiować medycynę, ale w czasie wybuchu wojny przerwał studia i  nie  miał   dyplomu   ani   uprawnień   lekarskich.   Potrafił    jednak     pomóc
potrzebującym w różnych dolegliwościach, leczył i opatrywał rany, leczył ziołami. Lipecki opatrywał rannych, dostarczał im broń. Broń była po uciekającym wojsku polskim oraz zdobyta na Niemcach. Namule znajdowało się za lasem, daleko od szosy i można tam było znaleźć bezpieczne schronienie. Przychodziło tam wielu rannych, wielu spało w domu mojego dziadka. Partyzanci byli nie tylko na Namulu, ale i w tym lesie, jak się skręca na Polany. Tam też mieszkali ludzie, którzy pomagali partyzantom.

M.: Jak wspominasz powrót na Dąbrowę po wojnie?
Dz.: Po wyzwoleniu, gdy wróciliśmy na Dąbrowę, wszystko było tu zrujnowane: pusty dom, narzędzi nie było wcale, bo były albo pozabierane, albo porozciągane lub zniszczone. Sąsiedzi pozabierali drewno, które było porąbane do palenia w piecu, na opał. Trzeba było wszystko zaczynać od nowa, od nowa się dorabiać.

M.: Czym się wtedy ludzie zajmowali?
Dz.: W czasie wojny na naszym terenie ludzie zajmowali się rolnictwem. Część ludzi wywieźli na tzw. druty do Zamościa ( był to ogrodzony teren). Część ludzi była wywieziona na inne tereny (przesiedlona). Polska ludność uważała, że są to nasiedleńcy z Niemiec i dokąd się ze sobą nie dogadali, to tak uważano. Po wyzwoleniu każdy wrócił do siebie, na swoje. Często zniszczenia wojenne były ogromne, ale nikt się tym nie przejmował i odbudowywał to, co zostało utracone.

M.: Co wiesz o wcześniejszych działaniach wojennych pradziadzia Feliksa?
Dz.: Jak wybuchła I wojna światowa, pradziadzio miał 16 lat (urodził się  w 1902 roku). Uciekł wtedy z domu i zaciągnął się jako nieletni do wojska Józefa Hallera „Błękitna Armia”. Haller utworzył ten oddział we Francji   i w czasie wybuchu wojny wkroczył z nią do Polski. Pradziadzio Feliks nie brał bezpośredniego udziału w walce, bo był niepełnoletni i niewyćwiczony. Zatrudnili go w kuchni - był wojskowym kucharzem. W czasie wycofywania się wojsk bolszewickich po „cudzie nad Wisłą” bolszewicy walczyli z Polakami pod Komarowem - w tej walce uczestniczył pradziadzio Feliks. Potem był dowódcą oddziału AK i otrzymał pseudonim „Sęp”. W naszym domu prowadzone były narady. Za walkę został odznaczony „Krzyżem za udział  w wojnie 1918-1921” oraz „Krzyżem Armii Krajowej”.
Moja refleksja po rozmowie z Dziadziem  - powinniśmy być wdzięczni tym, którzy walczyli za wolność naszej ojczyzny. Zastanówmy się czasem,  jak zachowalibyśmy się w sytuacji, gdyby naszemu krajowi groziło niebezpieczeństwo. Czy stać by nas było na odwagę oraz walkę na śmierć   i życie.

Monika    

Grafika:  własna                                                                 

17 komentarzy:

  1. Mam prababcię, która była partyzantką w czasie II wojny światowej. Mimo zagrożenia, nie poddawała się.
    Dobrze jest wiedzieć, że żyją wokół nas osoby, które pomagały w odzyskiwaniu wolności.

    OdpowiedzUsuń
  2. Twoja rozmowa z Dziadkiem skłania do refleksji. Podziwiam ludzi żyjących podczas II wojny światowej, którzy zostali zmuszeni do wykazywania się niesamowitą odwagą. Sama kiedyś rozmawiałam o tych czasach z moją prababcią, która miała 5 lat gdy rozpoczęła się wojna. Niewiele pamięta z tamtego okresu. Wspomniała o przyjeździe Niemców do jej wsi. Kazali oni iść mieszkańcom do lasu, jednak tam udało się ludziom wybłagać Niemców o wolność. Przy następnej okazji postaram się znowu porozmawiać z prababcią o tym okresie.

    OdpowiedzUsuń
  3. Chyba każdy człowiek wie, jak okropną rzeczą jest wojna. Cieszę się, że są wśród nas osoby, które uczestniczyły w tak ważnych wydarzeniach historycznych i mogą dzielić się z nami swoją wiedzą. Nie wiem co zrobiłabym w obliczu takiego zagrożenia, nawet nie potrafię sobie wyobrazić tak okropnej sytuacji. W każdym znanym mi pokoleniu mojej rodziny jest lub był, ktoś związany z wojskiem i jestem dumna ze wszystkich tych osób, dlatego wyobrażam sobie co czujesz rozmawiając ze swoim dziadziem. Wszyscy ci ludzie- żyją czy nie, poświęcili całe swoje życie dla Polski i dla Polaków dlatego każdy z nas powinien być im wdzięczny.

    OdpowiedzUsuń
  4. Moja prabacia często wspomina tamte czasy. Chociaż ma już 90 lat pamięta wszystkie zdarzenia z wojny i zawsze opowiada mi historie jak to młodzież i dorośli walczyli o wolność. Jak starali się pomagać ludziom(dawali im jedzenie lub miejsce gdzie mogli by spać) . Moja rodzina na przykład przechowywała Żydówkę, która miała na imię Szangla. Ukrywali ją na strychu, gdzie szyła ubrania, aby zarobić na utrzymanie swojej rodziny. W mojej miejscowości Polacy ukrywali Żydów w swoich gospodarstwach, ale nie każdy miał szczęście i wielu straciło życie pomagając im. Naszemu pokoleniu trudno jest wyobrazić sobie jak wyglądało życie podczas II wojny światowej, w jakim strachu musieli żyć ludzie, którzy walcząc o przetrwanie narażali swoje życie.

    OdpowiedzUsuń
  5. Jeszcze żaden post o tematyce historycznej nie zainteresował mnie tak, jak ten.. Twój dziadek opowiedział swoją historię bardzo ciekawie.. Przybliżył nam sytuację podczas wojny, nie tak jak uczymy się w szkole. Opowiedział o terenach, które są mi bardzo bliskie, bo stamtąd pochodzą również moi dziadkowie. Niesamowite jest to, jak ludzie walczyli o swoją ojczyznę w czasie wojny. Obecnie jest mało osób, które chciałyby narazić własne życie, aby bronić Polskę.

    OdpowiedzUsuń
  6. Bardzo ciekawy post. Wzruszające jest to, że Twój dziadek już jako młody chłopiec walczył, walczył o wolność. Wiele osób tak postępowało, każdy kto mógł, od najmłodszego do najstarszego podjął się walki. Ludzie poświęcali się po to, aby przyszłym pokoleniom żyło się lepiej. Pomagali także innym, nawet Żydom, a pomoc im groziła śmiercią lub aresztowaniem. Żyli w strachu, co przyniesie kolejny dzień, lecz wiedzieli, że robią to aby przetrwać oraz wywalczyć wolność Polski dla przyszłych rodaków.

    OdpowiedzUsuń
  7. Supi autorka - szanuję i lubię. Uszanowanko.

    OdpowiedzUsuń
  8. Historia twojej rodziny jest naprawdę bardzo ciekawa. Twój dziadzio i pradziadzio wykazali się ogromną odwagą. Powinniśmy dbać o pamięć takich ludzi, tych, którzy walczyli o wolność naszej ojczyzny.
    Twój post zachęcił mnie do tego, aby porozmawiać z moją prababcią. Kiedyś opowiadała mi historie z czasów II wojny światowej, gdy uciekała wraz z mężem i trójką dzieci z rodzinnej wsi, gdzie nazajutrz UPA dokonała wielu brutalnych morderstw. Przy najbliższej okazji z pewnością porozmawiam z prababcią i dowiem się więcej.

    OdpowiedzUsuń
  9. Wojna, męczeństwo, cierpienie, płacz po stracie najbliższych, koszmar obozów koncentracyjnych wydają się często tak odległe. Nas, młodych już właściwie nie dotyczą. Mieliśmy to szczęście, że nie doświadczyliśmy tego na własnej skórze.

    OdpowiedzUsuń
  10. Wojna niosła ze sobą traumatyczne przeżycia, bycie świadkiem wojny było okropnym doświadczeniem. Ważna jest świadomość, że byli ludzie, którzy potrafili oddać życie za Ojczyznę, za wolność.

    OdpowiedzUsuń
  11. Szczerze mówiąc, nie czytałem jeszcze takiej relacji bezpośrednio od uczestnika II WŚ. Myślę, że skłania do refleksji w większym stopniu niż w przypadku filmów dokumentalnych, historycznych itd.

    OdpowiedzUsuń
  12. Bardzo wciągnęła mnie ta historia. Fajnie, że w naszych czasach żyją ludzie, którzy mogą nam opowiedzieć o przeżytej wojnie. Przyszłym pokoleniom zostaną tylko książki. Moja babcia też mi czasem opowiadała o wojnie. To był naprawdę ciężki czas. Kto by pomyślał, że z dnia na dzień wszystko się zmieni..Pozdrów dziadka!

    OdpowiedzUsuń
  13. Nasunęła mi się na myśl zabawna opowieść o moim młodym dziadziu. Wystraszył zabawkowym pistoletem Niemca, który wszedł do mieszkania, gdy nikogo oprócz dziadzia w nim nie było. Przygnębiające są jednak wspomnienia, np. o 18letnim krewnym, który wraz z innymi czterema przypadkowymi osobami został rozstrzelany po wyjściu z kościoła. Staram się być wdzięczna tym, którzy walczyli o wolność, jednak w żaden sposób nie umiem okazać tej wdzięczności. Może przez utrzymanie pokojowych stosunków między sobą oddajemy im hołd, może przez życie w wolnym kraju, i ŻYCIE w ogóle...

    OdpowiedzUsuń
  14. Mój dziadek niewiele o sobie mówił i miał trudny charakter. Ciężko się było z nim dogadać, ale opowiedział mi kiedyś, że pracował na przymusowych robotach na Śląsku. Uciekł, i wracając do domu napotkał Rosjanina. Ten naładował pepeszę i kazał dziadkowi zostawić walizkę i uciekać. Niedaleko spotkał kolejnego Rosjanina, który chciał go wylegitymować. Dziadek powiedział, że dokumenty znajdowały się w walizce, którą mu właśnie skradziono. Drugi Rosjanin również naładował pepeszę i kazał dziadkowi uciekać. Mogło się to skończyć o wiele gorzej...

    OdpowiedzUsuń
  15. Czytając ten post, chciałem dowiedzieć się co będzie dalej. Dobrze, że taka historia jest jeszcze dla nas dostępna.

    OdpowiedzUsuń
  16. Na prawdę ciekawy post. To niesamowite jaką dojrzałością i patriotyzmem wykazał się twój pradziadek wstępując w tak młodym wieku do wojska Józefa Hallera. Podziwiam ludzi, którzy walczyli za Ojczyznę.

    OdpowiedzUsuń
  17. Przeczytałam cały postu z zapartym tchem. Podziwiam takich ludzi jak twój Dziadzio.

    OdpowiedzUsuń