3 grudnia 2012

Językowe potyczki


            Nie kalecz języka!

Język naszym skarbem świętym.
(Tadeusz Żeleński)


Dziś  kolejna historyjka, która zawiera przykłady do analizy błędów językowych.  Słuchaj Jolka, któro mleko mam wziąść? Weź jakiekolwiek, byle szybko, i dorzuć jeszcze    zieloną herbatę. Skoczmy teraz po materiał, bo mama chciała półtorej metra tiulu  na firankę. Śpieszę się – na jutro muszę wykuć cały rozdział poradnika Markowskiego.  Doigrałam się – na lekcji powiedziałam, że jestem w posiadaniu najnowszej książki Dehnela. Wszyscy śmieli się jak opętani, a polonica się wściekła.  No to cześć. Dzięki bardzo za towarzystwo.

Wprawdzie nasze koleżanki wciąż popełniają błędy, ale jedna z nich bierze się - za sprawą polonistki - za Markowskiego, będą więc pewnie efekty. Ja również polecam: „Język polski. Poradnik profesora Markowskiego”. Przypominam, że niepoprawne formy zostały podkreślone. A teraz zapamiętaj!

Poprawna forma to: które mleko.Zaimek rodzajowy który  odmienia się według deklinacji przymiotnikowej, tak jak na przykład stary. Powiemy zatem: stare mleko, które mleko. Skąd się wzięło niepoprawne któro mleko? Pewnie przez analogię do słów: to, tamto. Nie daj się uwieść skojarzeniom, lecz zapamiętaj: to mleko, tamto mleko, ale: które mleko.

Jedyną poprawną formą bezokolicznika jest: wziąć! Często słyszysz wprawdzie: wziąść, nie ulegaj jednak złym wpływom.

Zaimek ta odmienia się przez przypadki następująco: mianownik: ta; dopełniacz: tej; celownik: tej; biernik: tę; narzędnik: tą; miejscownik (o) tej. Weź (kogo? co? – biernik) herbatę, wybrałam bluzkę, widzę panią. Forma coraz częściej jest wypierana przez formę  (pod wpływem deklinacji innych zaimków), ale nie znaczy, że masz wybierać bylejakość języka, zwłaszcza pisanego.

Często słyszę: półtorej metra (kubka, roku) i to z ust wykształconych ludzi, którym pewnie się wydaje, że używają eleganckiej formy. Tymczasem to forma niepoprawna. A sprawa jest stosunkowo prosta. Rzeczowniki: rok, metr, kubek są rodzaju męskiego, wymagają zatem liczebników w rodzaju męskim. Liczebnik półtora ma  dwie formy rodzajowe: męsko – nijaką i żeńską. Zawsze powiemy: półtora metra (litra, roku), ale półtorej doby (szklanki, minuty)

Być w posiadaniu – zdecydowanie niewłaściwa forma. To germanizm (im Besitze sein) – szablon urzędowej korespondencji, który przeniknął do języka dziennikarzy i do polszczyzny mówionej. Słowo posiadać należy do stylu oficjalno - urzędowego, który wielu Polaków niesłusznie uważa za jedyny wzorzec poprawnej polszczyzny i odczuwa jako lepszy, wytworniejszy. Prowadzi to oczywiście do nonsensów, bo wyobraź sobie, że jesteś   w posiadaniu reumatyzmu albo nadwagi. Trzeba zwyczajnie powiedzieć: posiadam lub mam. Dziewczyna powinna stwierdzić: mam najnowszą książkę Dehnela i wtedy nie byłoby śmiechu w klasie.

A historia śmiechu jest następująca. Nasi przodkowie używali form: on śmiejał się, oni śmiejali się, a grupa spółgłoskowa -eja w naszym języku zamieniała się w a. Postać śmiejał się przeszła w śmiał się, a śmiejali się w śmiali się. I tylko takie formy twórz w 3. osobie liczby pojedynczej oraz mnogiej. Wniosek jest oczywisty: forma śmieli się jest niepoprawna  i nigdy jej nie używaj. Jest – owszem - słowo śmieli, ale ma zupełnie inne znaczenie. Oto przykład.  Jak śmieli nie przyjść na klasówkę! (jak mogli, jak ośmielili się).

I wreszcie: dzięki bardzo – wyjątkowo denerwujące, zwłaszcza, że powtarzane też przez kulturalnych ludzi. Czym jest słowo dzięki w tym kontekście? Chyba rzeczownikiem oznaczającym w języku potocznym podziękowanie. I co się dalej dzieje? Sporo ludzi bezprawnie łączy rzeczownik (dzięki)  z przysłówkiem bardzo. A co na to gramatyka?  Ano to, że przysłówek łączy się z czasownikiem. Nie wysilaj się więc i mów poprawnie: dziękuję bardzo lub bardzo dziękuję.

Nie powtarzaj bezmyślnie utrwalonych błędów, lecz zastanów się chwilę lub sprawdź  w poradniku.

Miłośnik poprawnego języka

Grafika:
http://www.sp29.czest.pl/images/news/uczniowie_z_klasa_logo.jpg

30 komentarzy:

  1. Miłośniku poprawnego języka. Jak Ci się podoba używanie takich słów i zwrotów: generalnie, opcja, nie ma lekko? Mnie się wcale nie podoba, a wiąż je słyszę.

    OdpowiedzUsuń
  2. Przed świętami wypożyczyłam poradnik prof. Markowskiego. Jestem z tej książki bardzo zadowolona. Pozwala ona rozwiać wszelkie wątpliwości związane np. z odmianą jakiegoś czasownika czy poprawnym użyciem związków frazeologicznych. Zawiera też tabelkę z 'modnymi wyrazami' i ich odpowiednimi synonimami. Anonimowego zachęcam do udania się do naszej szkolnej biblioteki i zapoznania się ze zdaniem prof. Markowskiego na temat modnych zwrotów.

    OdpowiedzUsuń
  3. Jestem zaskoczona, że możemy popełniać tyle błędów. Znalazłam kilka przykładów: ''orginalny'' (oryginalny), ''w cudzysłowiu'' (w cudzysłowie), ''pisać coś z małej litery'' (pisać małą literą), ''pełnić rolę'' (odgrywać rolę).

    OdpowiedzUsuń
  4. Niepoprawne wziąść jest bardzo irytujące, ale nieustannie powtarzając poprawne wziąć jest się w stanie wykorzenić niepoprawną formę. Mnie się udało dzięki wzajemnemu poprawianiu się wśród znajomych.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To prawda, gdy ktoś nas pilnuje łatwiej oduczyć się niepoprawnych nawyków, np. niewłaściwego mówienia. Jeszcze w szkole podstawowej, dzięki mojemu nauczycielowi od przyrody zaczęłam zwracać uwagę na wymowę słowa "włączać" i muszę przyznać, że teraz irytujące jest dla mnie to, gdy ktoś mówi "włanczać".

      Usuń
    2. Myślę, że wzajemne pouczanie to bardzo dobry pomysł na utrwalenie poprawnych form językowych. Poprawiajmy siebie nawzajem, aby nasze wypowiedzi były poprawne językowo.

      Usuń
  5. Miłośnik poprawnego języka6 maja 2015 13:24

    # Myślicielu! Musisz jeszcze znaleźć kolejny post, z którego się dowiesz, że nie mówi się (ani nie pisze): "jest w stanie". Powodzenia!

    OdpowiedzUsuń
  6. Bardzo dziękuję, za wytknięcie nam bardzo częstych błędów językowych. Myślę, że każdemu się to przyda i potraktuje tę lekcję poważnie. Tak niewiele potrzeba, żeby nauczyć się wypowiadać poprawnie. Wystarczy przeczytać, przeanalizować i zapamiętać posty takie jak ten. No to do roboty ! :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. #LadyAlarice9 maja 2015 13:23

      Ja zacznę od "śmiali się" ;)

      Usuń
  7. Nie wiem dlaczego, ale jestem wrażliwa na punkcie słowa "wziąść". Gdy tylko usłyszę, że ktoś wypowie "wziąść" to od razu go poprawiam.

    OdpowiedzUsuń
  8. Pamiętam jak pierwszego dnia w szkole, w czwartej klasie, kilka osób- w tym również ja -powiedziało "wziąść" na lekcji języka polskiego. Dostaliśmy ocenę niedostateczną i od tamtej pory używam poprawnej formy "wziąć". Po przeczytaniu postu jeszcze bardziej utrwaliłam poprawną formę tego czasownika.

    OdpowiedzUsuń
  9. Często słyszymy ,kiedy ktoś błędnie wypowiada "wziąć" lub "dzięki bardzo". Wielu nie wie ,iż są to niepoprawne formy. Uważam ,że powinniśmy zwracać większą uwagę na to jak mówimy. Takie posty zdecydowanie pomogą tym ,którzy miewają wątpliwości czy powiedzieć "wziąć" czy "wziąść".

    OdpowiedzUsuń
  10. Niestety dużo osób popełnia błędy językowe, wielu Polaków używa niepoprawnych form wyrazów. Najczęstsze błędy językowe to m.in.: "włanczać" zamiast "włączać"; "poszłem" zamiast "poszedłem"; "wziąść" zamiast "wziąć"; "cofać się do tyłu" zamiast po prostu "cofać się" oraz "swetr" zamiast "sweter". Posty, które przypominają nam o takich rażących błędach, pomagają zminimalizować używanie tych niepoprawnych form wśród uczniów naszej szkoły.

    OdpowiedzUsuń
  11. Kolejny artykuł, który pomógł mi zrozumieć, że popełniam błąd. Dzięki takim postom bardzo szybko postaram się to zmienić.

    OdpowiedzUsuń
  12. #tanczacazgwiazdami11 maja 2015 08:54

    Jednymi z częstych błędów językowych, popełnianych przez Polaków są np. "ubierać płaszcz" zamiast "ubierać się w płaszcz", "odnieść porażkę" zamiast "ponieść porażkę", "pełnić rolę" zamiast "pełnić funkcję".

    OdpowiedzUsuń
  13. Popularne "wziąść" stało się powszechne wśród ludzi. Mam nadzieję, że bardzo szybko ludzie zaczną postrzegać to jako błąd i go używać.

    OdpowiedzUsuń
  14. Błędne słowo "wziąść" często jest używane z powodu nietrafnego odniesienia się do słowa "siąść", "wsiąść". Pisownię słowa "wziąć" możemy sprawdzić poprzez odmianę tego czasownika na rzeczownik - "wzięcie" (a nie "wzięście").

    OdpowiedzUsuń
  15. Niezwykle przydatny post, dzięki któremu dowiedziałam się kilku ciekawych informacji. Myślę, że takie artykuły są bardzo interesujące i wielu osobom bardzo się przydadzą.

    OdpowiedzUsuń
  16. Bardzo przydatny post. Częste błędy popełniane przez Polaków to: odnośnie czegoś zamiast odnośnie do czegoś, na dworzu zamiast na dworze, orginalny zamiast oryginalny, w cudzysłowiu zamiast w cudzysłowie, pisać coś z małej/dużej litery zamiast małą/wielką literą lub od małej/wielkiej litery.

    OdpowiedzUsuń
  17. Najczęściej słyszanym przeze mnie błędem językowym jest ''włanczać'' zamiast ''włączać. Ostatnio w telewizji emitowana jest reklama, która porusza temat oszczędzania energii. W reklamie tej zwrócono uwagę na błędne używanie ww. słów . Myślę, że dzięki temu wiele osób zrozumiało,że używają niepoprawnej formy tego wyrazu.

    OdpowiedzUsuń
  18. Kilka dni temu oglądałam program kulinarny w którym prowadzący powiedział :,,dodajemy półtorej szklanki mleka". Czytając post zrozumiałam, że kucharz popełnił błąd.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnego języka17 maja 2015 09:26

      Prowadzący program powiedział poprawnie. Szklanka to rodzaj żeński, dlatego będzie "półtorej" szklanki. Gdyby dodał kubek mleka, wtedy powiedziałby "półtora" kubka, gdyż to rodzaj męski.

      Usuń
    2. Według mnie niektóre osoby trzeba uczyć metodą pana Cejrowskiego. A w podstawówce każdego ucznia.

      Usuń
    3. Na czym polega metoda Cejrowskiego? Przybliż.

      Usuń
    4. https://www.youtube.com/watch?v=0X8C-ddYJyI od 2 minuty. Nie chcę tłumaczyć ponieważ mogę namieszać

      Usuń
  19. Uważam, że ten post jest bardzo przydatny. Postaram się z niego zapamiętać jak najwięcej i szkolić swoją poprawną mowę. Więcej takich postów. :)

    OdpowiedzUsuń
  20. Mam kolegę, który cały czas mówi: "wziąść", "przyszłem" itp. Za każdym razem go poprawiam, a on cały czas kaleczy nasz kochany język. Tylu polskich żołnierzy poległo, w walce o naszą wolność i język, a teraz taki osobnik popełnia takie błędy. Myślę, że to jest brak szacunku nie tylko dla języka, ale i dla tych, którzy zginęli w jego obronie.

    OdpowiedzUsuń
  21. Dobry post, uważam, że WSZYSCY polacy powinni wziąć się za siebie i nauczyć sie układanie zdań w sposób poprawny.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miłośnik poprawnej polszczyzny21 października 2015 13:36

      Kubo! Czy nie dało się już zrobić więcej błędów i to pod postem o poprawności językowej?
      Oczekuję na poprawę składni, stylu i ortografii.

      Usuń
  22. Dobrze, że został napisany taki post, bo jak się okazało popełniałem niektóre błędy nie zdając sobje sprawy z tego czym one są, a teraz przynajmniej ten błąd, czy dwa mniej popełnię
    na wypracowaniu.

    OdpowiedzUsuń