18 lipca 2013

Podróże kształcą


 
       Zamość – moje miasto

Tam – gdzie skrzyżowały się drogi
w samym środku
Zamość rozsiadł się wygodnie.
(Roma  Kowalicka)


Zamość został założony w 1580 roku  przez kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego na szlaku handlowym łączącym Europę Zachodnią i Północną z Morzem Czarnym. Miasto jest uważane za najbardziej włoskie poza granicami Italii, a zostało zbudowane zgodnie z urbanistycznym i architektonicznym planem Bernarda Morando  z Padwy.                                                                                          
Jan Zamoyski (portret wyżej) herbu Jelita to polski magnat, sekretarz królewski od 1565 roku, podkanclerzy koronny od 1576 roku, kanclerz wielki koronny od 1578 roku  i hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów od 1581 roku. 
Jednym z zamysłów założyciela miasta Jana Zamoyskiego było dorównanie Krakowowi, ale złośliwi mieszkańcy królewskiego grodu nie docenili wysiłków i z pogardą wyrażali się o nowo powstałej Akademii Zamojskiej (zdjęcie wyżej). Być może z tego powodu hejnał z wieży ratusza rozbrzmiewa na trzy strony świata, pomijając kierunek krakowski. Do miasta prowadzą trzy bramy: Lubelska, Lwowska (zdjęcie niżej) i Szczebrzeska, a Krakowskiej brak.  
Stare Miasto w Zamościu jako jedyny w Polsce renesansowy zespół urbanistyczno – architektoniczny  został wpisany w 1992 roku  na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Największy obraz świata (zdjęcie wyżej), wpisany do Księgi Rekordów Guinnesa, powstał w Zamościu we wrześniu 1994 roku, podczas obrad Międzynarodowego Sympozjum UNESCO na temat Światowego Dziedzictwa Kultury w Europie Środkowej i Wschodniej. Stworzyli go członkowie Teatru Performer. Jego założyciele to zamojska artystyczna rodzina Dudzińskich. Obraz miał 17 830 m kwadratowych  powierzchni. Malowało go 10 osób. Zużyto nań 1300 kg farby emulsyjnej, 500 kg suchego pigmentu i 200 kg kredy.
Zamojska Katedra (zdjęcie wyżej) i Kościół św. Katarzyny (zdjęcie niżej)  to perły Hetmańskiego Grodu, które w 1939 roku pełniły rolę skarbców. Pod posadzkami i w zakamarkach wiekowych murów ukrywano tu na początku II wojny światowej narodowe dobra: bezcenną Biblię Gutenberga z Bazyliki w Peplinie oraz „Hołd Pruski” – arcydzieło Jana Matejki. Zrolowany obraz ukryty w cynowej rurze przechowywał w podziemiach kościoła św. Katarzyny ksiądz Wacław Staniszewski.
Zamość jest siedzibą najstarszej w Polsce orkiestry. Do dziś koncertująca w Polsce Orkiestra Włościańska im. Karola Namysłowskiego została założona w listopadzie 1881 r. Pierwotnie była kapelą włościańską, w której grali chłopi z okolic Zamościa wykształceni przez jej założyciela, dziś jest orkiestrą typu symfonicznego. Do roku 1939 finansowała ją rodzina Namysłowskich. Od 2008 roku orkiestra ma nową nazwę: Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego w Zamościu. Dyrektorem orkiestry jest Tadeusz Wicherek.
W Zamościu znajduje się najstarsza apteka – Apteka Rektorska (zdjęcie wyżej). Założył ja w wybudowanej przez siebie kamienicy na Rynku Wielkim w 1616 roku doktor medycyny Szymon Piechowicz. Ten wykształcony w Padwie i Bolonii absolwent Akademii Zamojskiej leczył ludzi, ułożył antologię złotych myśli Cycerona i był też rajcą miejskim. Aptekę po nim odziedziczył syn Stanisław. Mijały stulecia, zmieniali się właściciele, zmieniała nazwa, ale do tej pory na rogu Rynku Wielkiego i ul. Staszica ludzie kupują lekarstwa. Są wprawdzie w Polsce starsze apteki, np. w Toruniu, ale one na początku nie były polskie, tylko pruskie.  

Zamość ma swojego ducha, który błąka się po zaułkach Starego Miasta w majowe noce. Jest to biała dama, z krwawą pręgą na szyi – nieszczęsna Katarzyna, żona zamojskiego wójta, którą oskarżono o czary w maju 1664 roku i ścięto przed schodami ratusza. Przed śmiercią rzuciła prorocze słowa. Zapowiedziała rychłą i bezdzietną śmierć III ordynata Jana Sobiepana Zamoyskiego, „czarne chmury” nad Zamościem i „zamieszkanie” sądu w Pałacu Zamoyskich z tego powodu, że „nie wyszła z niego sprawiedliwość”. I tak się stało: 4.04.1665 roku  ordynat nagle zachorował i zmarł w wielkich męczarniach, nie pozostawiwszy po sobie potomka, zaś w 1918 roku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w Pałacu Zamoyskich ulokował się sąd.
Moje miasto jest żywo rozwijającym się centrum gospodarczym i kulturalnym. Zamość żyje nie tylko przeszłością, sławą miasta o wyjątkowych walorach urbanistyczno-architektonicznych. Liczący około 66 tysięcy mieszkańców Zamość jest siedzibą szkół wyższych, wielu szkół średnich o długoletnich tradycjach, m. in. plastycznej, muzycznej i mieszczącego się w gmachu Akademii Zamojskiej I Liceum Ogólnokształcącego im. Hetmana  Jana Zamoyskiego.

Ciekawostki.  Zamość był stolicą Polski na długo przed rządami Piastów! Odkrył to Walenty Skorochód Majewski (1764-1835), znany archiwista, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Ten uczony badał historię Sarmatów oraz  Słowian i odkrył, że w III wieku (czyli przed Piastem i Popielem) władcą Słowian był Samos, dziadek króla Kraka. Stolicę swą zbudował tak, by jednakowo blisko mieli do niej Wiślanie, Lędzianie i Mazowszanie - czyli na terenie dzisiejszej Lubelszczyzny. Stolica Samosa nazywała się Samość i z biegiem wieków nazwa przekształciła się w Zamość.

Podróże kształcą? Owszem. Tym razem jednak nie musicie wyjeżdżać, żeby wzbogacić swoją wiedzę. Macie ją na wyciągnięcie ręki. Dominika pisała: pokochaj Paryż, a ja mówię: pokochaj Zamość.

Przemek

Grafika:
http://tobrze.blox.pl/resource/ZAMOSC_twierdza.jpg
http://193.187.64.80/image.php/3471/57_hetman_jan_zamoyski.jpg
http://fotopolska.eu/foto/318/318276.jpg
http://www.zabytki.zamosc.pl/dat/images/388b.jpg
http://www.turystyka.zamosc.pl/dat/pages/384b.jpg
http://www.polskiekrajobrazy.pl/images/stories/big/124467DSCF_ShiftN_ShiftN.jpg
https://d-w24.ppstatic.pl/g2/99/9f/76/206036_1312894163_f78e_p.jpeg
http://www.zamosconline.pl/img/wiad/apteka-1-1.jpg
http://www.zamosconline.pl/img/kultura/solowiej-12-4-5.jpg

37 komentarzy:

  1. Brawo Przemek! Znowu świetny post.Pięknie piszesz o Zamościu - widać, że jesteś z niego dumny. Paryż, Paryżem, a przecież mamy tu własne cuda architektoniczne. Można powiedzieć: Cudze chwalicie, swego nie znacie. Sami nie wiecie, co posiadacie.

    OdpowiedzUsuń
  2. Bardzo interesujący artykuł. :)

    OdpowiedzUsuń
  3. Przemku, świetny post :) Gdzie Ty wynajdujesz te wszystkie ciekawostki? Dzięki nim naprawdę wiele można się dowiedzieć. Gratulacje! ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Królowa Elżbieta20 lipca 2013 15:52

      Nie wiedziałam o tej białej Katarzynie. Dzięki Przemek!

      Usuń
    2. Dzięki. Wszystkie ciekawostki znalazłem w Internecie, tylko musiałem trochę poszperać. Bardzo się cieszę, że mój post się podoba.

      Usuń
  4. Choć myślałam, że wiem dużo o Zamościu, to część ciekawostek była dla mnie nowością. Podczas następnego spaceru Zamościem, będę inaczej patrzeć na budynki i miejsca. Cieszę się, ze został wspomniany Teatr Performer, gdyż moim zdaniem jest on historyczną częścią artystycznej części Zamościa.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A ja cieszę się, że Przemek napisał o Orkiestrze Włościańskiej. Dają naprawdę wspaniałe koncerty, polecam.

      Usuń
  5. Stare miasto w Zamościu naprawdę zachwyca. Jednak codzienne przechodzenie obok Ratusza codziennie wprawia w monotonię.

    OdpowiedzUsuń
  6. Mam pytanie (może do autora postu lub czytelników). Kim byli ludzie związani z Zamościem? Czym się zasłużyli dla miasta: Melchior Stefanides, Sebastian Klonowic, Stefan Miler, Icchak Lejb Perec, Szymon Szymonowic, Leon Stroiński?

    OdpowiedzUsuń
  7. W Zamościu były jatki. Co to takiego? Co sprzedawano w sklepie Baty?
    Gdzie się znajduje figura "Święty Piątek", a gdzie pomnik "Anioł Śmierci"?
    Zapraszam do zabawy.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ale zabawa... Jatki to żydowskie sklepy. Figura "Święty Piątek" stoi przy ul. Świętego Piątka, "Anioł Śmierci" przy Piłsudskiego. Nie wiem i nie mogę znaleźć nic o Batach. Strzelam, że sprzedawano tam jedzenie.

      Usuń
    2. U Baty ( w Zamościu mówiono: u Bata) były buty. Bata to dziś międzynarodowy koncern obuwniczy. Znajdował się przy ul. Żeromskiego w tzw. Domu Centralnym.
      Więcej o Bacie w Wikipedii.

      Usuń

    3. Jatki żydowskie w Zamościu – jatki znajdujące się na Starym Mieście w Zamościu na rogu ulic L. Zamenhofa i G. Daniłowskiego.

      Jatki zostały zbudowane na początku XX wieku i służyły jako pomieszczenia handlowe wyłącznie ludności żydowskiej. Od czasu zakończenia II wojny światowej do dnia dzisiejszego jatki cały czas spełniają funkcje handlowe.

      Usuń
    4. "Anioł Śmierci" to Pomnik Pamięci Ofiar Zamojszczyzny znajdujący się w pobliżu dawnego obozu przesiedleńczego w Zamościu. Obozu istniejącego w czasie II wojny światowej.

      Usuń
  8. To chyba najdłuższy post na całym blogu, mimo to bardzo ciekawy.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zgadzam się z Tobą. Ten post zaprzecza stwierdzeniu "długie i nudne". Dobra robota.^^

      Usuń
  9. Popcorn Kukurydza20 lipca 2013 16:03

    "Hołd Pruski" w naszym kościele? Ale numer!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Conor Kukurydza22 lipca 2013 11:31

      Też o tym nie wiedziałem.;o Widzę, że kolega/koleżanka lubi kukurydzę.;) Pozdrawiam serdecznie.^^

      Usuń
  10. Tak bym chciała móc pospacerować po rekordowo wielkim obrazie...

    OdpowiedzUsuń
  11. Uwielbiam Zamość. Wydaje mi się, że najładniej wygląda nocą. Cicho, spokojnie, wszystko pięknie oświetlone. Po prostu zakochałam się w nim. Jestem dumna z tego, że mogę chodzić tam do szkoły i codziennie widywać Stare Miasto.;)

    OdpowiedzUsuń
  12. Był ktoś może na tegorocznym Folklorze? Jak wrażenia?;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ja byłam.;) Było świetnie, pomijając występ Belgów.;D Bez fajerwerków.;) Najbardziej podobał mi się zespół z Cypru, którego nazwy nie pamiętam, gdyż jest zbyt skomplikowana.;P A ty byłeś na tegorocznym Folklorze?

      Usuń
    2. Tak, byłem. Jednak widziałem tylko skrawek występu naszej Zamojszczyzny. Na dłużej nie pozwoliło zostać rodzeństwo, któro zaczęło płakać.;) A jak podobał Ci się występ Zamojszczyzny?

      Usuń
    3. Oj, to żałuj. Ale rozumiem, jak to jet z tym rodzeństwem.^^ Występ Zamojszczyzny zarówno jak młodszej i starszej świetny.;) Można rzec, że perfekcyjny.;) Pokazali wszystko, co najlepsze w tańcu ludowym.;)

      Usuń
    4. A mnie najbardziej podobał się zespół z Ukrainy, bardzo żywiołowy, perfekcyjny, świetnie prezentujący się na scenie.

      Usuń
  13. Zamość, Zamość i jeszcze raz Zamość. Według mnie to najpiękniejsze z Polskich miast.;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jestem z Tobą. ;) Nie dość, że zadbane to jeszcze piękne.;) Cudoo. Pozdrawiam.

      Usuń
  14. Przemek świetna robota. Czytając Twój artykuł miałam wrażenie, że jestem tam i przechadzam się po poszczególnych zabytkach. Cudooo.;)

    OdpowiedzUsuń
  15. Przemku czy jesteś z Zamościa?
    Po przeczytaniu mam wrażenie, że znasz Zamość tak dobrze jak własną kieszeń.;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, jestem z Zamościa. Bardzo lubię moje miasto i dobrze się w nim czuję. Nie znam go tak do końca, ale ciągle pogłębiam wiedzę na temat historii i dnia dzisiejszego Zamościa.

      Usuń
  16. - Melchior Stefanides - pierwszy rektor Akademii Zamoyskiej; wykładał logikę, metafizykę i prawo;
    - Stefan Miler - założyciel Ogrodu Zoologicznego w Zamościu; nauczyciel gimnazjum im. Jana Zamoyskiego;
    - Perec - urodzony w Zamościu w połowie 19. wieku polski i żydowski poeta; pochodził z rodziny hiszpańskich sefardyjczyków, którzy osiedlili się w Zamościu pod koniec 16. wieku;
    - Szymon Szymonowic - współorganizator Akademii Zamojskiej; dzięki jego staraniom powstała drukarnia przy Akademii Zamojskiej; był wychowawcą i lekarzem syna Jana Zamoyskiego - Tomasza;
    - Zdzisław Stroiński - syn radcy prawnego Ordynacji Zamoyskich; młodość spędził w Zamościu; absolwent I Państwowego Liceum i Gimnazjum Ogólnokształcącego im. Jana Zamoyskiego; poeta z pokolenia Kolumbów, żołnierz AK, zginął w powstaniu warszawskim; w Zamościu mieszkał przy ulicy Kościuszki 8.

    OdpowiedzUsuń
  17. Artykuł świetnie prezentuje atrakcje turystyczne Zamościa. Gratuluje pomysłu na post.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję bardzo. Trochę mnie zawstydzacie tymi pochwałami na temat mojego postu. Bardzo się cieszę, że wzbudził zainteresowanie tak wielu moich koleżanek i kolegów ze szkoły.

      Usuń
  18. Świetny post, aż wstyd się przyznać, że mieszkając tak blisko Zamościa, tak mało o nim wiem. Zamość to cudowne miasto i cieszę się, że cały czas prowadzona jest jego renowacja.

    OdpowiedzUsuń
  19. PIEKNA AKADEMIA !

    OdpowiedzUsuń
  20. Bardzo interesujący post! Tyle ciekawych informacji... Szkoda, że nie ma ich w podręcznikach do historii :(

    OdpowiedzUsuń
  21. Bardzo ciekawy post. Można z niego dowiedzieć się bardzo wielu ciekawostek. Najbardziej zaciekawiło mnie to że w pewnym sensie Zamość był kiedyś stolicą Polski.

    OdpowiedzUsuń