Językowe potyczki

Promujmy poprawną polszczyznę! 

(…) polszczyzna jest zobowiązaniem (…)

 (Czesław Miłosz)

W ostatnim czasie bardzo wiele – szczególnie w przestrzeni publicznej -  mówi się o prawdziwych   patriotach  oraz  wykrzykuje słowo ojczyzna, co niestety często nie idzie w parze  z  dobrym opanowaniem języka polskiego. A przecież ojczyzna to również polszczyzna! Polszczyzna, której doskonała  znajomość jest obowiązkiem Polaków, a nieznajomość – wstydem. Dla mnie miarą patriotyzmu jest także  troska o język polski. Niestety, istnieje ogromna różnica między  wzorcową  normą polszczyzny  a  jej  używaniem w praktyce. Kulturoznawca  i socjolog  Mirosław Pęczak  uważa, że  tutaj: Kwestią kluczową okazuje się sposób uczestniczenia w kulturze. Kto ma zwyczaj czytania książek, mówi inaczej niż ten, który nie czyta nic albo czyta tylko tabloidy. Trudno nie zgodzić się z jego zdaniem.

Tymczasem trwa radosna twórczość polskich użytkowników języka ojczystego – beztroska, bezmyślna i szkodliwa. Błędy są utrwalane  i powielane przez  niezliczoną liczbę Polaków: na ulicy, w telewizji, w prasie, w Internecie, w sejmie, w kościele. Nagle wszyscy – jakby się umówili – ubierają buty, sukienki, kostiumy, czapki. Może wynika to z  pretensjonalności i wyobrażenia, że ubieranie butów jest bardziej eleganckie niż ich wkładanie? Nie jest bardziej eleganckie! Świadczy  jedynie o nieznajomości własnego języka. Należy wkładać buty, spodnie, szaliki, biżuterię! Myślę, że również pod wpływem źle rozumianej rangi stylistycznej wypowiedzi  nadużywa się długich zaimków: tobie (zamiast : ci), ciebie (zamiast cię), jego (zamiast go), jemu (zamiast mu), mnie (zamiast mi).Takie wypowiedzi brzmią nienaturalnie i są niepoprawne: daję tobie słowo honoru; przyznali jemu nagrodę. Nie wiem natomiast, czym wytłumaczyć takie oto kwiatki: mi się już nie chce; mi się podoba. Chyba tylko brakiem wiedzy i niechlujstwem językowym. A jest to wiedza z zakresu szkoły podstawowej, my także pisaliśmy na blogu  o tych zagadnieniach.

W owej radosnej twórczości  swój udział ma również młodzież. Wielu z językoznawców widzi w jej  mowie  przejawy degradacji i niekompetencji językowej, a profesor Aleksander Wilkoń nazywa wręcz mową zdziczenia. Oczywiście, można przytoczyć liczne przykłady  obniżenia poziomu polszczyzny wśród młodych ludzi. Skupię się jednak na manierze, której uległo wiele dziewcząt, a którą Jan Miodek nazwał umizgliwym seplenieniem. Zamiast mówić sześć czy jedenaście, wolą powiedzieć szest, jedenastie. Językoznawcy wprawdzie znają nazwę tego zjawiska (półpalatalizacja), jednak nie potrafią określić jego przyczyny. Ot,  jeszcze jedna radosna twórczość! 

Powstały liczne poradniki językowe, które służą pomocą, a ich autorzy zachęcają: Licz się ze słowami! Mów po polsku! Opowiadają: Co w mowie piszczy  oraz O złej i dobrej polszczyźnie. Twórcy Festiwalu Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie co roku apelują o pielęgnację języka ojczystego. W jednym z Apeli Szczebrzeskich proszą o używanie wołacza we współczesnej polszczyźnie jako wyrazu szacunku do drugiego człowieka oraz zaproszenia go rozmowy i spotkania, a nie do wygłaszania wyzwisk i obelg (…) Ostatnio  coraz częściej wołacz jest zastępowany mianownikiem, co uznaje się za błąd. Jest to dopuszczalne jedynie w języku mówionym w odniesieniu do imion (Zosia, Janek). W języku pisanym obowiązuje wołacz, używany w celu przywołania kogoś, zwrócenia się w sposób bezpośredni lub zaapelowania A zatem: Wołaczu trwaj! – piszą. Tak więc: Zosiu, zadzwoń do mnie wieczorem. Janku, czy napijesz się herbaty? Tato (mamo), idźmy do sklepu!

Kolejny Apel Szczebrzeski  jest poświęcony ratowaniu biernika, który został wyparty przez dopełniacz.  Dotyczy to najczęściej  słów związanych  z nowymi technologiami, na przykład: wysłać (dostać) SMS-a; kupić tableta; napisać e-maila; prowadzić bloga. Tymczasem  biernik powinien wyglądać tak: wysłać (dostać) SMS; kupić tablet; napisać e-mail; prowadzić blog.  Używanie dopełniacza zamiast biernika rozszerza się i na inne wyrazy: zgubić kolczyka, zjeść kotleta, znaleźć grzyba, oddać fartucha  itd. Powinno być: kolczyk, kotlet, grzyb, fartuch. Z czego wynika ten powszechny błąd? Z bezmyślności? Z  nieznajomości polskiej gramatyki?

W bieżącym roku twórcy Festiwalu Stolica Języka Polskiego apelowali: Chrońmy polszczyznę przed zdziecinnieniem!  Polacy nadużywają bowiem zdrobnień w potocznej polszczyźnie. Jedzą zupki, rosołki, masełko,  szyneczkę, chlebek, paróweczki, goloneczki, ziemniaczki. Chodzą na ryneczek i wydają pieniążki, aby kupić jabłuszka czy jajeczka. Czasem policjant ich prosi o dowodzik lub dokumenciki. I tak codziennie język polski podlega infantylizacji. Owszem, zdrobnienia są przydatne, ale gdy są uzasadnione i używane z umiarem.

Codziennie  obserwujemy nagminnie popełniane błędy. Oto niektóre z nich: na zakładzie,daj tą książkę,  w temacie szkoły, dwutysięczny dwudziesty rok, w dniu dzisiejszym, na chwilę obecną, w cudzysłowiu, wydaje się być mądry, szkolenie dedykowane dla nauczycieli, podwinęła się komuś noga, najbardziej optymalny, włanczam, wziąść, poddać w wątpliwość. I tak dalej, i tak dalej. Jest to bardzo niepokojące zjawisko, zwłaszcza  że występuje również wśród wykształconych ludzi – na przykład dziennikarzy, polityków, urzędników. Dlatego apeluję: posługujmy się poprawną polszczyzną, bądźmy wyczuleni na błędy językowe, promujmy modę na piękne mówienie, wzbogacajmy wiedzę językową! Jeśli czujemy się Polakami, mówmy  po polsku poprawnie. W najbliższym tygodniu będziemy obchodzić Święto Niepodległości, które powinno być okazją do refleksji na temat postaw patriotycznych i szacunku dla ojczyzny. Warto pamiętać, że miłość do ojczyzny można okazywać na co dzień, dbając o piękną polszczyznę.

Na blogu funkcjonuje dział Językowe potyczki, w którym systematycznie zamieszczamy porady językowe, aby eliminować błędy i przypominać normy językowe. Zachęcam do podjęcia szlachetnej  inicjatywy  - pracy nad doskonaleniem poprawnej polszczyzny. A to zadanie w znacznej mierze ułatwi lektura postów z serii Językowe potyczki. Oto one:

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2012_11_25_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2012_12_03_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2012_12_15_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2012_12_18_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_01_12_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_02_02_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_02_21_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_03_16_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_04_13_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_05_21_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_09_26_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2013_10_31_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2014_02_11_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2014_03_01_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2014_04_27_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2014_09_30_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2014_11_17_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2015_01_24_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2015_03_07_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2015_05_15_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2016_02_11_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2016_02_21_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2016_03_06_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2016_04_03_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2016_12_18_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2017_05_07_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2017_10_07_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2017_10_25_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018_01_31_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018_02_14_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018_02_24_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018_03_07_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2018_09_19_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2019_01_26_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2019_02_20_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2019_12_07_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2020_01_04_archive.html

http://1lozamoscblog.blogspot.com/2020/10/jezykowe-potyczki.html

Miłośniczka poprawnej polszczyzny

Grafika:

https://edu.slupsk.eu/cache/r1395488320e35b6a6fa3b38cc1ca684628f22ae1c3_800x600.jpg

https://scontent.fwaw5-1.fna.fbcdn.net/v/t1.0-1/p148x148/17553798_1466539070055073_7448197392170155957_n.png?_nc_cat=1&_nc_sid=1eb0c7&_nc_ohc=8v7wfATV_iwAX9Z6Zad&_nc_ht=scontent.fwaw5-1.fna&oh=e08991b16a408e4e264b4493a58c58b6&oe=5F96C25E