Spotkanie ze sztuką

   Kompozytor też człowiek!

 

Szczęśliwy,

kto może być kompozytorem i wykonawcą zarazem.

(Fryderyk Chopin)

Muzyka jest ważnym elementem dnia dla wielu z nas -  słychać ją z radia w domach, w szkole na przerwie, w centrach handlowych. Oczywiście, każdy ma swoje upodobania. Dla młodych ludzi jest szczególnie ważna: pomaga przetrwać gorszy dzień i zrelaksować się, motywuje do działania, dodaje energii. Mało kto zastanawia się nad procesem jej powstawania, ponieważ obecność muzyki jest dla nas  czymś naturalnym.  Chciałabym zwrócić uwagę na twórców muzyki klasycznej. Z dzisiejszej perspektywy postrzegamy ich jako spokojnych, może nawet nudnych ludzi z przeszłości. Jednak historie życia znanych kompozytorów zawierają fakty, o których istnienie nikt by ich nie podejrzewał. Są to osoby znane na całym świecie, ale każdy z nich był zwykłym człowiekiem, który musiał borykać się z wieloma problemami, niejednokrotnie budząc  kontrowersje lub będąc obiektem sporów (na przykład po swojej śmierci). Pozornie oczywiste historie z ich życia okazują się nie takie banalne. Post otwiera: Lionello Balestrieri,  Fryderyk Chopin przy  fortepianie. 

Joseph Haydn. Warto wspomnieć o kompozytorze, który wywołał dużo problemów dopiero po swojej śmierci. Pochowano go na cmentarzu na przedmieściach Wiednia, lecz po 11 latach książę Esterházy  kazał rozkopać grób i pochować szczątki ponownie na terenie swojej posiadłości. Wtedy okazało się, że ciało kompozytora jest pozbawione głowy. Do kradzieży przyznał się   Joseph Carl Rosenbaum, który razem ze wspólnikiem zajmował się pomiarami czaszek w celu ustalenia zdolności człowieka - uznał, że czaszka Haydna jest warta zbadania i wykradł ją z grobu. Nie oddał jej jednak od razu, dwukrotnie oszukał śledczych i dawał im inne czaszki ze swoich zbiorów. O ile za pierwszym razem prawda wyszła na jaw w dość krótkim czasie, to druga fałszywa głowa przeleżała w grobie aż do końca stulecia. Okazało się wtedy, że w Wiedniu są dwie głowy Haydna: jedna w grobowcu i jedna w zbiorach Towarzystwa Przyjaciół Muzyki. Jak to możliwe? Po śmieci Rosenbauma czaszkę przejął jego wspólnik Peter, a następnie jego żona, która przekazała ją  swojemu lekarzowi. Ten dał ją patologowi Karlowi von Rokitansky’emu, następnie po jego śmierci rodzina Rokitansky’ego przekazała głowę Towarzystwu Przyjaciół Muzyki. W ten sposób czaszka po wielu latach w końcu trafiła do miejsca, którego nigdy nie powinna opuścić - do grobu Josepha Haydna.  Obok: Thomas Hardy: Portret Josepha Haydna.    

 

Robert Schumann. Muzyka pomagała mu przezwyciężyć depresję wywołaną samobójstwem siostry, śmiercią ojca i brakiem akceptacji ze strony matki. Schumann chciał osiągnąć perfekcję w komponowaniu i graniu na fortepianie, bał się zapomnienia. Ta mania wynikała prawdopodobnie z choroby psychicznej, na którą cierpiał aż do swojej śmierci.  W pogoni za perfekcją skonstruował aparat, który miał rozciągnąć  i wzmocnić jego dłonie. Spowodowało to trwały paraliż jednego palca prawej ręki, przez co był zmuszony porzucić karierę wirtuoza. Przez chorobliwą chęć bycia najlepszym stracił zdrowie i możliwość wykonywania muzyki, co było jego pracą i wielką pasją.   Obok: Adolph Menzel, Portret Roberta Schumanna.

 

Ludwig van Beethoven. Z pewnością jest to jeden z najbardziej znanych kompozytorów, a każdy z nas zna co najmniej jedno jego dzieło: kantatę z IX Symfonii d-moll op. 125, znaną również jako Oda do radości. Zaskakujący jest fakt, że około 25. roku życia kompozytor zaczął tracić słuch. Większość swoich dzieł napisał, kiedy jego zdolność słyszenia była niepełna, a w końcu żadna - stał się praktycznie głuchy. Wynika z tego pytanie: w jaki sposób mógł nadal komponować, jeśli nie słyszał dźwięków? Beethoven miał słuch absolutny, co pozwalało mu na wyobrażanie sobie brzmienia każdej nuty, jednak pisanie utworów,  przy użyciu  wyobraźni lub słyszenia pojedynczych dźwięków jest czymś nieprawdopodobnym.   Wspomnianą wcześniej IX Symfonię d-moll napisał na kilka lat przed swoją śmiercią, czyli w okresie największej głuchoty. Jest to dowód wielkiego geniuszu artysty. Beethoven nie chciał przyznać się przed innymi ludźmi do swojej choroby, co skutkowało odizolowaniem się od społeczeństwa. Utrata słuchu wpłynęła także na jego zdrowie psychiczne oraz charakter -  był roztargniony i wybuchowy, co można zauważyć w jego twórczości. Aby umożliwić sobie pisanie utworów, używał drewnianego kijka, którego jeden koniec trzymał między zębami, a drugi opierał o brzeg fortepianu, żeby móc odczuwać drgania.  Obok: Joseph Karl Stieler, Portret Ludwiga van Beethovena w trakcie komponowania Mszy uroczystej D-dur.

Piotr Czajkowski. Przyczyna jego śmierci jest niejasna - oficjalnie uznaje się, że zmarł na  cholerę, jednak wielu ludzi się z tym nie zgadza. Istnieją różne teorie na ten temat, a najpopularniejszą jest wymuszenie samobójstwa na kompozytorze. Powodem miałoby być odkrycie orientacji seksualnej Czajkowskiego oraz jego związku z młodym szlachcicem. W XIX-wiecznej Rosji było to zakazane pod groźbą zesłania na Syberię, ponadto artysta wstydził się siebie i próbował się zmienić, w przeciwieństwie do swojego brata, który żył jawnie jako homoseksualista. Kiedy związek Czajkowskiego wyszedł na jaw, został on zmuszony do odebrania sobie życia. Ta teoria jest poddawana w wątpliwość, jednak znajduje się w wielu książkach o kompozytorze, np. w książce Piotr Czajkowski. Tragiczny i romantyczny  Anthony’ego Holdena. Zagadka śmieci artysty prawdopodobnie nigdy nie zostanie rozwiązana. Obok: Nikolai Dimitriyevich Kuznetsov, Portret Piotra Czajkowskiego.

Życie twórców muzyki klasycznej, postrzegane często jako nudne i niewarte zgłębienia, także posiada swoje tajemnice. Mam nadzieję, że udało mi się przedstawić postaci popularne w historii muzyki jako ludzi z krwi i kości, ponieważ często mówi się o ich wielkości, a rzadko myśli się o tym, że oni naprawdę  żyli i mieli własne problemy. A może ktoś z  czytelników zna inne historie  i tajemnice powszechnie znanych ludzi?  

Natalia

Grafika:

http://culture.pl/sites/default/files/images/imported/muzyka/_CHOPIN/full_chopin_reprodukcja_east_news_12_770.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Joseph_Haydn.jpg/474px-Joseph_Haydn.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Robert_Schumann.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Beethoven.jpg/499px-Beethoven.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Peter_Tschaikowski.jpg/451px-Peter_Tschaikowski.jpg