Mała kropka na mapie
Mała kropka na mapie,
ale jej nie ominiesz.
W czarodziejskiej
lunecie ujrzysz teraz Zwierzyniec!
Tu Zamoyski ordynat z
wielkim dworem mieszkał,
Tu bawiła przed wieki
Marysieńka Sobieska.
Refren:
Wszystko minie, a
Zwierzyniec pozostanie na Roztoczu.
Wszystko minie, a
Zwierzyniec będzie trwał.
Tu jak dawniej zieleń
barwę ma zieloną,
A na wyspie kościół
stoi, tak jak stał [...]”
(fragment hymnu Szkoły Podstawowa
w Zwierzyńcu )
Zwierzyniec to miasteczko nad Wieprzem na
Roztoczu Środkowym, otoczone lasami, które w prawie 70% stanowią teren gminy.
To „kraj lat dziecinnych”, z
którego pochodzę.
W 1593roku, cztery lata po założeniu Ordynacji
Zamojskiej, Jan Zamoyski wykupił teren na tzw. włości Szczebrzeskiej. Z jego inicjatywy
został wybudowany modrzewiowy dworek, będący letnią rezydencją Zamoyskich.
Nieopodal dworku został ogrodzony 30 kilometrowym parkanem obszar zwierzyńca
myśliwskiego, w którym trzymano dzikie zwierzęta: jelenie, sarny, łosie, dziki.
W XVII wieku właścicielem Zwierzyńca został Jan Sobiepan Zamoyski, który w 1658 roku poślubił Marysieńkę – Marię
Kazimierę d’Arquien. Jak podaje legenda, rozkazał jeńcom tureckim i tatarskim
wykopać rękoma dół, ukształtowany jako
staw z czterema wyspami. Na jednej z nich została wybudowana altana dla żony Zamoyskiego . Na drugiej
wyspie został wzniesiony pomnik poświęcony sztuce. Legenda głosi, że w tym miejscu został pochowany piesek
Marysieńki. W latach 1741-47 Teresa i
Tomasz Zamoyscy, w podzięce za narodziny
długo oczekiwanego syna, przebudowali altanę zmieniając ją w kościół w stylu późnobarokowym. Zabytkowy Kościółek na wodzie (na wyspie)
nieoficjalnie jest mianowany perłą Roztocza.
W XIX wieku osada zaczęła się intensywnie
rozwijać. W 1812 roku siedziba Ordynacji Zamojskiej została przeniesiona
do Zwierzyńca. W
wybudowanych w tym celu oficynach mieściły się biura urzędnicze. Obecnie w zabytkowym budynku ordynacji
znajduje się Zespół Szkół Drzewnych.
Zaczęto budować domy dla urzędników ordynackich,
których wysyłano na
nauki za granicę. Zatrudniano specjalistów z Anglii, Włoch, Niemiec, którzy pracowali w powstających
zakładach przemysłowych – pierwszej w Polsce fabryce maszyn rolniczych oraz browarze,
którego działalność obecnie została wstrzymana. Latem jednak jest otwierana
część restauracyjna, w której można zamówić wyprodukowane w Zwierzyńcu piwo.
W tym czasie powstawały również: szkoła,
szpital, poczta, tartak, fabryka posadzek, fabryka bryczek, hotel z
restauracją. Na przełomie XIX i XX wieku Zwierzyniec stał się modną
miejscowością letniskową. Z myślą o letnikach i mieszkańcach urządzono
park, zwany ogrodem skarbowym i umieszczono w nim „pomnik szarańczy” „
na pamiątkę wytępienia szarańczy wędrownej przybyłej w te okolice dnia 26
sierpnia 1711 roku.
W Zwierzyńcu burzliwy był okres powstań i wojen.
W czasie powstania listopadowego Zwierzyniec był miejscem postoju i przemarszu
wojsk powstańczych. Po kolejnym zrywie, po bitwie pod Panasówką w 1863 roku,
śmiertelne ofiary walk zostały złożone w
Zwierzyńcu w zbiorowej mogile. Uciekający z Petersburga w 1901 roku Józef Piłsudski znalazł pomoc i schronienie u zwierzyniaków.
Śladem po krwawych zmaganiach I wojny
światowej jest cmentarz wojenny z
grobami kilku narodowości. We wrześniu 1939 roku przez Zwierzyniec prowadził szlak bojowy
Stefana Roweckiego i Stanisława
Sosabowskiego, a w czasie okupacji był tu ośrodek 9 pułku piechoty Armii Krajowej. W latach 40. XX wieku
hitlerowcy utworzyli w
Zwierzyńcu obóz dla jeńców francuskich
oraz obóz przejściowy dla pacyfikowanej i
wysiedlanej ludności Zamojszczyzny. W pomoc wydostawania z obozu dzieci
zaangażowali się ordynat Jan Zamoyski i jego żona Róża, która przez mieszkańców
została nazwana Aniołem dobroci. Na miejscu zburzonego obozu w latach 1978-
1980 wybudowany został kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski.
W 1974 roku powołano Roztoczański Park
Narodowy. Sprowadzono bobry, utworzono ostoję konika polskiego, potomka
dzikich tarpanów, otwarto Ośrodek Edukacyjno - Muzealny Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Sprzed budynku wyrusza się na ścieżki przyrodniczo-edukacyjne, prowadzące do
plaży nad stawami „Echo” i do rezerwatu - Bukowej Góry.
Dzięki przepływającemu przez miasto Wieprzowi i mniejszemu Świerszczowi, oprócz Stawów Echo,
znajduje się tutaj „Zalew Rudka”, będący miejscem postoju kajakarzy,
spływających rzeką z Obroczy do Zwierzyńca, a także „Zwierzyńczyk” - ogród
pełen zbiorników wodnych, mostów, lamp i drzew. Został odnowiony w 2012 roku
dzięki projektowi pt. „Odtworzenie zabytkowego układu wodno-pałacowego w
Zwierzyńcu wraz z
zagospodarowaniem turystycznym”.
Wyjeżdżając ze Zwierzyńca w stronę Biłgoraja,
łatwo można dostrzec kompleks budynków „Jobonu”- działającej od 30 lat fabryki
mebli, zarządzanej przez niemieckiego właściciela. Dla młodych praca w Jobonie
jest czymś w rodzaju pracy za kasą w Biedronce
(wybudowana dopiero w 2014 roku naprzeciwko fabryki).
Zwierzyniec pozostał modną, atrakcyjną
miejscowością letniskową (najwięcej pomników w przeliczeniu na jednego
mieszkańca – 1 na 50 ). Wielu turystów przyjeżdża na Roztocze odpocząć,
pooddychać świeżym powietrzem, zjeść pizzę w „Młynie”, ochłodzić się lodami „U
Bachty”, czy przypiec się na maleńkiej plaży nad Stawami Echo. Mimo że dopiero
od 25 lat Zwierzyniec jest oficjalnie miastem, nie kryję zachwytu nad
Zwierzyńcem. To miejsce o bogatej historii, naturalnie piękne, spokojne, gdzie „z wyjątkową mocą zdaje się przemawiać błękit
nieba, zieleń lasów i pól, srebro jezior i rzek. Tu śpiew ptaków brzmi
szczególnie znajomo, po polsku...”, jak mówił Karol Wojtyła podczas pielgrzymki
po Zamojszczyźnie.
Dla
zainteresowanych:
http://www.zwierzyniec.info.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=82
http://www.zwierzyniec.info.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=82
Ola
K.
Grafika:
http://przewodnikzamosc.pl/wp-content/uploads/2013/07/cabaj-zwierzynie-zamosc-online.jpg
http://static.panoramio.com/photos/large/33662369.jpg
http://www.biblioteka.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/image/zwierz5.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/proxy/AVvXsEjKpEBtwe6In-n_W96EV-zEDIpqAqVOOOys0SYiVdNJoH_3BQSJR7EUTtm5NqDXQR5gpEv7LMQ5Ne5E4WGhZSIIIS5j4xD5sDklaNZj0Wmosvq2bqHMHpAg32Sl4VuXflzo0t-yFI3WsZoGyWDmQgiHaqltIqIylQKlHP8m=s0-d
http://images.polskaniezwykla.pl/user/item/472118.jpg
http://www.magiczneroztocze.pl/images/zwierzyniec/kosciol-garnizonowy/1/IMG_1592.JPG
http://vitoos.blox.pl/resource/2011_02_13_03.jpg
http://tygodnik.pl/system/25/articles/000/029/681/horizontal_photos/big.jpg?1412839691