Myśli o wychowaniu

   
              Jakiego psa karmimy?

Są wśród nas wojownicy, zawsze gotowi do ataku.

Są też męczennicy, którzy dźwigają ciężary innych.

Zdarzają się dyplomaci,

zręcznie wykręcający się z trudnych sytuacji,

a także liderzy,  na których można liczyć.

(Ewa Joanna Morawska, Jacek Morawski)

Oto typowa sytuacja szkolna. Nauczyciel zwraca uwagę uczniowi. I co się dzieje? Uczeń A  protestuje  i zaprzecza, mówiąc: „Nieprawda, pan nie ma racji”. Albo oskarża: „Pan się na mnie uwziął”. Uczeń B przeprasza nauczyciela albo wybucha płaczem. Uczeń C na zarzuty reaguje pytaniem: „A kto panu o tym powiedział”? Albo zmienia temat rozmowy. Uczeń D postępuje różnie,  zależnie od słuszności zarzutu. Jeżeli zawinił, odpowiada: „Tak, popełniłem błąd. Co mogę zrobić, żeby to naprawić”? Jeżeli nie zawinił, otwarcie mówił: „Nie, nie zrobiłem tego”.

Ta sama sytuacja, cztery różne reakcje! Cztery różne pozycje życiowe! To w znacznej mierze  wyuczone sposoby zachowania. Uczymy się ich przez obserwację, naśladowanie, powtarzanie i bezpośrednie doświadczanie. Odbywa się to często nieświadomie, kiedy obserwujemy rodziców, nauczycieli, rówieśników. Umiejętność zachowania  uległych, agresywnych  i manipulacyjnych nabywamy wcześnie i najczęściej nieświadomie. Natomiast zachowania odważnego, będącego dobrą alternatywą agresji, możemy się nauczyć tylko w sposób świadomy. Ilustruje to następujący przykład.  Wódz indiańskiego plemienia opowiadał swój sen. W tym śnie w jego głowie walczyły ze sobą dwa psy. Czarny był psem nienawiści, agresji i zemsty. Biały był psem odwagi, honoru i prawości. Który z nich zwyciężył? – zapytał jeden ze słuchaczy.  „Ten, którego karmiłem” – odpowiedział wódz.

Uczeń A jest przekonany, że postępuje słusznie, ma rację, inni nie i nie są w porządku. Postawa  tego ucznia mówi: ja „na górze” – inni (nauczyciel) „na dole”. To postawa agresywna. Z pozycji agresywnej domagamy się przywilejów kosztem innych, zajmujemy więcej przestrzeni, „rozpychamy się łokciami”, żeby wywalczyć sobie lepsze miejsce. Forma takiego zachowania  może być różna. U osób dobrze wychowanych nie spotkamy się z obelgami, rękoczynami, słowami krytyki czy potępienia. Pogarda  lub lekceważenie innych ujawniają się w postawie ciała, odsunięciu się, niepatrzeniu w oczy lub ironicznym tonie głosu.

Uczeń B przyjmuje postawę uległą, zgodnie z którą  jest „na dole” – inni (nauczyciel) „na górze”. Należy do grupy „męczenników”, którzy godzą się na nadmiar obowiązków i ograniczeń, i ponoszą tego koszty. Hodują w sobie poczucie krzywdy, które z czasem może się przerodzić w złość do innych i do siebie.

Uczeń C to manipulant, który uważa, że wszyscy (on i inni) są  „na dole”,  nie zachowują się w porządku – są podstępni, niegodni zaufania, kłamią. Nie interesuje go prawda, tylko uniknięcie odpowiedzialności przez  zrzucenie winy na kogoś innego lub odłożenie sprawy  na później, bo może ulegnie zapomnieniu. Jego dewiza to zręcznie wykręcić się od trudnej sytuacji.

Uczeń D trzyma się faktów i umie się przyznać do popełnionego błędu. Przyjmuje postawę odważną , zgodnie z którą on oraz inni ludzie są równi i „na górze”.

A ty? Którym uczniem jesteś? Jakiego psa karmisz?  

Kolina

Grafika:

http://www.blogozwierzetach.pl/wp-content/uploads/2015/01/kot-z-psem-1.jpg

http://bi.gazeta.pl/im/6/7471/z7471446Q,Rottweiler.jpg