Przeczytane, przemyślane, skomentowane

         Przewodnik po kulturze

Kultura jest tym, co sprawiło,

że człowiek stał się czymś innym

niż tylko przypadkowym wydarzeniem w przyrodzie.

(André  Malraux)

Słowa André Marlaux  prowadzą do sedna sprawy – tego mianowicie, że natura i kultura istnieją obok siebie jako dwa odrębne byty.  Natura powstała sama (lub została stworzona przez Boga, jak sądzą chrześcijanie), kultura natomiast jest dziełem człowieka.  Wielka Rafa Koralowa u wybrzeży Australii;  Wielki Kanion w  Stanach Zjednoczonych;   Wodospad Wiktorii w południowej Afryce;  Zorza polarna w  Laponii czy  Wyspy Galapagos  na Oceanie Spokojnym – to wytwory natury. Ale Wyspy Palmowe (Palm Is­lands) w Dubaju  są dziełem kultury, podobnie jak: Piramidy oraz Sfinks w Gizie (Egipt), Terakotowa Armia - Xi'an  w Chinach, amfiteatr rzymski Koloseum,  Hagia Sophia (kościół Mądrości Bożej) w Stambule, Dawid oraz Stworzenie Adama Michała Anioła  czy  Statua Wolności w Stanach Zjednoczonych. Człowiek, żyjąc w obu światach – natury i kultury – może czuć się szczęśliwy i uprzywilejowany, ponieważ czerpnie  z nich  korzyści,  wzbogacając   swoją sferę duchową.

Kultura. Na co dzień używany tego słowa w znaczeniu: ogłada, obycie, takt. Mnie jednak interesuje rozumienie kultury podane przez Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak): całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów oraz przekazywany z pokolenia na pokolenie. Kulturę duchową tworzą: religie,  mity,  dzieła naukowe, filozoficzne oraz  literackie. Na kulturę materialną  składają się narzędzia, budowle, dzieła sztuki, stroje. Tłumaczy się też, że kultura jest formą porozumiewania się ludzi, a kodem (językiem) jest tekst kultury. Nadawca i odbiorca wykorzystują w tym celu media kulturowe: słowo, dźwięk, obraz, widowisko teatralne.

Tekst kultury (znak kultury, artefakt) to wszystko, co wytworzyła kultura materialna i duchowa.  Należą tu: wartości, idee, normy, sposób myślenia, zwyczaje i obyczaje, stroje, przedmioty użytkowe, rzeźby, obrazy, grafiki, rysunki, plakaty, rzemiosło artystyczne, fotografie,  utwory muzyczne, utwory literackie, budowle (architektura), przedstawienia teatralne, filmy, sztuka video. Aby właściwie odczytać tekst kultury, odbiorca powinien być do tego przygotowany, zwłaszcza że tylko niektóre z nich rozumie się dosłownie (na przykład sprzęty czy narzędzia). Wiele z nich  należy zinterpretować  zarówno  w warstwie dosłownej, jak i symbolicznej (metaforycznej). Na pełne zrozumienie tekstu kultury składają się: analiza (ustalenie, z  jakich elementów się składa), interpretacja (odczytanie znaczenia) oraz wartościowanie (ocena).

Oprócz kultury, zwanej wysoką, istnieje kultura popularna, inaczej: masowa lub niska. Jest ona przeznaczona dla szerokich kręgów odbiorców na przeciętnym poziomie, dlatego jest nietrudna w odbiorze, pozbawiona wartości intelektualnych,  banalna, czasami wręcz prymitywna. Wytwory tej kultury są tanie, łatwe w  wytwarzaniu, odwołują się do emocji,  a nawet wykorzystują estetykę kiczu. Służą konsumpcji i rozrywce. Jakie teksty kultury zalicza się do nurtu popularnego? Na przykład: reklamy, filmy komercyjne, telenowele, reality show,  muzykę popularną, komiksy, kryminały, romanse, horoskopy, graffiti, reprodukcje obrazów. W kręgu kultury masowej  mamy do czynienia z jej homogenizacją. Oznacza to ujednolicenie (upodobnienie)  kultury, pomieszanie elementów kultury wysokiej i niskiej, a jest to widoczne na przykład w modzie, zwyczajach, literaturze, filmie, dziennikarstwie itd.

Od dawna trwa dyskusja obrońców i przeciwników kultury popularnej. I chyba nieprędko się skończy. Pisarz  Ignacy Karpowicz sądzi: Żyjemy w środowisku popkulturowym, co nie oznacza, że droga to kultury trudniejszej w odbiorze została zamknięta. Można  (…) przecież nie oglądać telewizji, nie chodzić do kina na bieżące produkcje, nie słuchać radia zet, nie czytać książek o wampirach, nie być na czasie z wiadomościami z pudelka. (…) żyć wygodnie i bezpiecznie w oddaleniu od kiczu i tandety. Czy jednak warto się „wykluczyć” ze świata pop? Moim zdaniem nie. Świat pop – to oczywiste – ogłupia człowieka, głównie na ten sposób, że człowieka rozleniwia i usypia. Eseistka Barbara Toruńczyk  broni kultury wysokiej: Fundamentem kultury jest uporczywość wysiłku twórczego  i żaden Internet tego nie zmieni ani od tego nie uwolni. Podobnie filozof Henryk Elzenberg:  Kul­tu­ra jest próbą zmusze­nia dziejów, żeby służyły wartości. 

Co mogę dodać? Tylko to jedynie, że na naszym blogu wiele miejsca poświęciliśmy różnym tekstom kultury – i tym z kręgu „wysokiego”, i „niskiego”. Przedstawialiśmy je, poddając analizie, interpretacji oraz ocenie – w warstwie dosłownej i symbolicznej. Tak jak należy! Blog to istna kopalnia wiedzy na temat kultury. Wystarczy sięgnąć do archiwalnych postów, aby się o tym przekonać. Zachęcam.   

Isti

Grafika:

https://www.trencinregion.sk/images/pages/972/kultura_2017-profile-e73941f109f52dad3797bc78dfc0c9af.jpg

http://static.prsa.pl/images/cb3432da-caad-4272-b98c-d08914ab9b33.jpg

https://i1.wp.com/www.ksieganna.com/wp-content/uploads/2018/02/Projekt-bez-tytu%C5%82u10.jpg?w=820&ssl=1