Odbicie emocji w języku
Poprzez język ujawniamy nasze
uczucia i myśli,
a także oceniamy
rzeczywistość.
(Magdalena Ewa Michalak)
O sposobach wyrażania
emocji dyskutowali nie tylko językoznawcy, ale też filozofowie i antropologowie
kultury. Sokrates i Platon byli zdania, że emocje zagrażają rozumowi. Trafnie
wyrażają to metafory użyte przez Platona, który umysł ludzki porównał do woźnicy rydwanu powożącego końmi
pożądania i emocji. Filozof nazywał rozum panem, a emocje
niewolnikiem.
Różni badacze
zastanawiali się, od czego zależy sposób wyrażania emocji: od indywidualnych
predyspozycji czy jest zdeterminowany kulturowo. I co się okazuje? Umiejętności
nadawcy to jedno, a uwarunkowania kulturowe to drugie. Na przykład kultura
polska ceni spontaniczne wyrażanie uczuć, a kultura angloamerykańska i anglosaska
kładzie nacisk na ich kontrolowanie.
Tak czy owak przeżywamy
emocje i musimy je jakoś wyrazić w języku. Bogaty obraz naszych uczuć i emocji
zawiera się w języku potocznym. Ma on behawioralny charakter (na podstawie bodźców płynących z zewnątrz), ponieważ stany wewnętrzne są opisywane poprzez
odwołania do gestów, mimiki, wyglądu i doznań fizycznych. Związki frazeologiczne
ukazują, że objawami uczuć są zmiany fizyczne.
Emocje wpływają na zdolność wykonywania ruchu i powodują zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu: oczy wychodzą/ wyłażą z orbit; postawił oczy
w słup; włosy zjeżyły się na głowie;
brwi się podniosły; brwi się nastroszyły; marszczy brwi; zaciska szczęki; zagryza wargi;
serce się tłucze/ kołacze; serce wyskakuje z piersi; coś leży na sercu; serce stanęło/staje w gardle; zmiękło serce;
złamane serce; skóra cierpnie; przebiegają/ przechodzą ciarki/ mrówki po
plecach; włosy się zjeżyły; krew uderzyła do głowy; staje na głowie; wyrywa
włosy z głowy; krew zalała oczy; pociemniało w oczach; język się plącze; kręci
się w głowie; głowa ciąży; zadrżał z gniewu; stracił głowę; coś rozdziera
serce; serce pęka; serce się kraje; serce zamarło w piersi; dech zamarł; nogi
wrosły w ziemię; nogi przyrosły do ziemi; zapomniał języka w gębie; zastygła
twarz; pęka ze śmiechu.
Emocje mogą zmieniać wygląd: poczerwieniała twarz;
jaśnieje/promienieje twarz; twarz pobladła; poszarzała/sczerniała twarz; oblał
się rumieńcem; oko zbielało.
Pod wpływem doznań zmienia się niejako rozmiar części organizmu: otworzył
szeroko oczy; zrobił wielkie oczy; rozszerzyły się źrenice; nie mieści się w
głowie; serce rośnie; rozłożył ręce.
Zmienia się też temperatura ciała: oblał się żarem;
twarz płonie/pała; krew stygnie/ krzepnie/ lodowacieje w żyłach.
Zmienność i intensywność
emocji można też wyrazić, używając
poetyckiego języka. Znane są metafory związane z ogniem/płomieniem
lub wodą: gorące/płomienne/palące
uczucie; płomień miłości; płomień nienawiści; płonie
miłością/nienawiścią/wrogością/zazdrością; kogoś pali wstyd/zazdrość/ciekawość;
wznieca panikę. Ale: przypływ wzruszenia; fala szczęścia; napłynęło wzruszenie;
tonie w bólu/żalu/rozpaczy; kogoś zalało szczęście/wzruszenie.
Profesor Anna Wierzbicka
- językoznawczyni - w jednej ze swoich prac pisze: określenia emocji w danym języku mają charakter niepowtarzalny i
wyrażają unikalny stosunek do ludzkich uczuć typowy dla danej kultury oraz
unikalną perspektywę na związek pomiędzy emocjami (...) i zachowaniami
społecznymi. Powyższe przykłady dowodzą wielkiego
bogactwa języka polskiego. Warto od czasu do czasu nad tym się zastanowić, no i
- oczywiście- korzystać z tego zasobu, a nie powtarzać do znudzenia kilka
utartych zwrotów.
Miłośnik poprawnej polszczyzny
Grafika:
http://l.thumbs.canstockphoto.com/canstock7798260.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCM8DLhxWC5NpF5tgyEPo3whhrA_9i23syE0z0kH6hymsDE6bKY68E4AZBgkh5bwF2Z_mX5OYIaVFaFOpLineElk-yEXK2h7Elj0hIrAscZntGcFs-EV0QVmX-6OOCiLKAZVf_sn2V9IJU/s1600/haciendo-el-signo-de-silencio.jpg
https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/d2/61/9b/d2619be569d62089c2d4323c422ee511.jpg
https://s3.pixers.pics/pixers/700/FO/30/37/56/91/700_FO30375691_0cf1cb959a141e26991bd82a61cf1c21.jpg