Starożytni o przyjaźni
Pewnego przyjaciela
poznaje się w niepewnym położeniu.
(Cyceron)
poznaje się w niepewnym położeniu.
(Cyceron)
Kto znalazł przyjaciela, znalazł skarb. To
prawda ponadczasowa. Dlatego problem przyjaźni roztrząsali i definiowali już
twórcy starożytnej filozofii i literatury. Współczesny człowiek nic innego
nie wymyśli, może jedynie powtarzać tamte prawdy własnymi, trochę innymi
słowami. Myśl Cycerona przełoży na: Prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie.
W Iliadzie Homera mamy piękny przykład prawdziwej przyjaźni – Achillesa i Patroklesa. Gdy Trojańczycy, rozzuchwaleni bezczynnością Achillesa, podchodzą pod obóz Greków, Patrokles staje do walki i ginie z ręki Hektora. Achilles rozpacza nad ciałem przyjaciela, a następnie wyrusza, aby pomścić jego śmierć. Trojanie pierzchają za mury, zamykają trwożnie bramy. Achilles głodny jak lew miota się po polu zasłanym trupami. W bramie grodu Hektor sam jeden stoi, jakby skuty przeczuciem nieodmiennego wyroku. I wyrok się dokona. Powyżej: Achilles opatrujący rany Patroklesa.
Hezjod – wybitny poeta, a
także filozof sądził, że przyjaźń powstaje tam, gdzie są przeciwieństwa (np. chory
potrzebuje lekarza). Podobieństwa się nie potrzebują.
Sokrates również sądził, że
jedne podobieństwa wykluczają przyjaźń (gdy obie strony są złe, zmienne,
wewnętrznie skomplikowane i nienawidzą się). Z kolei inne - ludzie dobrzy –
gwarantują przyjaźń.
Pojęcie przyjaźni roztrząsał też Arystoteles. Podstawą prawdziwej
przyjaźni jest jednomyślność w sprawach szlachetnych, a temu powinna towarzyszyć zgoda, życzliwość i
obustronny udział zarówno w powodzeniach, jak i niepowodzeniach. Filozof tłumaczy istotę
przyjaźni, która - według niego - polega bardziej na kochaniu, niż na byciu
kochanym, czyli bardziej na dawaniu niż na braniu. W związki przyjacielskie
łączą się ludzie „dzielni etycznie” lub dążący do doskonałości moralnej. Człowiek,
który popełnia zło, nie może być przyjacielem, ponieważ nie można go kochać.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy
to zło można usunąć dzięki pomocy drugiej osoby. Nie ma przyjaźni, gdy jedna strona jest na
poziomie infantylnym, a druga jest dojrzała. Nie można mieć wielu przyjaciół,
gdyż oni w istocie są jedynie pochlebcami. Podstawę przyjaźni stanowi dzielenie
życia i pamiętanie o sobie. Rozłąka powoduje rozluźnienie więzi i stopniowe
zapominanie o uczuciu.
Cyceron z kolei twierdził, że między
przyjaciółmi powinna istnieć wspólnota rzeczy, zamiarów i pragnień (wspólny
dom, pożywienie, zajęcia i upodobania, przebywanie ze sobą). Pogląd Cycerona
oparty jest na tym, iż nic nie jest zmyślone ani udawane, ale wszystko jest
prawdziwe i dobrowolne. Charakterystyczną cechą przyjaźni powinna być stałość,
której podstawą jest wierność. Bez względu na to, czy sytuacja przyjaciela
dotyczy szczęścia czy nieszczęścia, powinniśmy go wspierać. Bardzo ważne są bezinteresowność
i wzajemność, które umacniają przyjaźń. Wzajemności nie należy się domagać,
ponieważ wynika ona z samej natury przyjaźni i jednocześnie stanowi jej istotny
element. Kolejną cechą jest szczerość, która warunkuje istnienie tego związku.
Następnymi przymiotami są zaufanie i wierność. Prawdziwa przyjaźń zrównuje ze
sobą ludzi, a istniejące różnice są uzupełniane przez wzajemny szacunek,
życzliwość i wyświadczanie przysług. Zapoznanie się ze wszystkimi przymiotami
przyjaźni i respektowanie ich umożliwia pielęgnowanie tej relacji.
Trudno uwierzyć, że powyższe myśli zostały
sformułowane w starożytności, tak wciąż są aktualne. Na tym przykładzie
widzimy mądrość antyku, do którego wciąż wracają kolejne pokolenia. Bo czy
dzisiaj przyjaźń jest czymś innym?
Kriss
Grafika:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Amphora_death_Priam_Louvre_F222.jpg/240px-Amphora_death_Priam_Louvre_F222.jpg
https://www.pepiniera.pl/foto-prod/zoom/19547.jpg
http://czasnawnetrze.pl/i/aD05MDAmdz04Mzk=/59dc36f7/25124-_lempicka_dwie_przyjaciolki.jpg