Językowe potyczki

 

           Nie kalecz języka!

 

Język naszym skarbem świętym.

(Tadeusz Żeleński)

Dziś  kolejna historyjka, która zawiera przykłady do analizy błędów językowych.  Słuchaj Jolka, któro mleko mam wziąść? Weź jakiekolwiek, byle szybko, i dorzuć jeszcze   tą zieloną herbatę. Skoczmy teraz po materiał, bo mama chciała półtorej metra tiulu  na firankę. Śpieszę się – na jutro muszę wykuć cały rozdział poradnika Markowskiego.  Doigrałam się – na lekcji powiedziałam, że jestem w posiadaniu najnowszej książki Dehnela. Wszyscy śmieli się jak opętani, a polonica się wściekła.  No to cześć. Dzięki bardzo za towarzystwo.

Wprawdzie nasze koleżanki wciąż popełniają błędy, ale jedna z nich bierze się - za sprawą polonistki - za Markowskiego, będą więc pewnie efekty. Ja również polecam: „Język polski. Poradnik profesora Markowskiego”. Przypominam, że niepoprawne formy zostały podkreślone. A teraz zapamiętaj!

Poprawna forma to: które mleko.Zaimek rodzajowy który  odmienia się według deklinacji przymiotnikowej, tak jak na przykład stary. Powiemy zatem: stare mleko, które mleko. Skąd się wzięło niepoprawne któro mleko? Pewnie przez analogię do słów: to, tamto. Nie daj się uwieść skojarzeniom, lecz zapamiętaj: to mleko, tamto mleko, ale: które mleko.

Jedyną poprawną formą bezokolicznika jest: wziąć! Często słyszysz wprawdzie: wziąść, nie ulegaj jednak złym wpływom.

Zaimek ta odmienia się przez przypadki następująco: mianownik: ta; dopełniacz: tej; celownik: tej; biernik: tę; narzędnik: tą; miejscownik (o) tej. Weź (kogo? co? – biernik) tę herbatę, wybrałam tę bluzkę, widzę tę panią. Forma tę coraz częściej jest wypierana przez formę tą  (pod wpływem deklinacji innych zaimków), ale nie znaczy, że masz wybierać bylejakość języka, zwłaszcza pisanego.

Często słyszę: półtorej metra (kubka, roku) i to z ust wykształconych ludzi, którym pewnie się wydaje, że używają eleganckiej formy. Tymczasem to forma niepoprawna. A sprawa jest stosunkowo prosta. Rzeczowniki: rok, metr, kubek są rodzaju męskiego, wymagają zatem liczebników w rodzaju męskim. Liczebnik półtora ma  dwie formy rodzajowe: męsko – nijaką i żeńską. Zawsze powiemy: półtora metra (litra, roku), ale półtorej doby (szklanki, minuty)

Być w posiadaniu – zdecydowanie niewłaściwa forma. To germanizm (im Besitze sein) – szablon urzędowej korespondencji, który przeniknął do języka dziennikarzy i do polszczyzny mówionej. Słowo posiadać należy do stylu oficjalno - urzędowego, który wielu Polaków niesłusznie uważa za jedyny wzorzec poprawnej polszczyzny i odczuwa jako lepszy, wytworniejszy. Prowadzi to oczywiście do nonsensów, bo wyobraź sobie, że jesteś   w posiadaniu reumatyzmu albo nadwagi. Trzeba zwyczajnie powiedzieć: posiadam lub mam. Dziewczyna powinna stwierdzić: mam najnowszą książkę Dehnela i wtedy nie byłoby śmiechu w klasie.

A historia śmiechu jest następująca. Nasi przodkowie używali form: on śmiejał się, oni śmiejali się, a grupa spółgłoskowa -eja w naszym języku zamieniała się w a. Postać śmiejał się przeszła w śmiał się, a śmiejali się w śmiali się. I tylko takie formy twórz w 3. osobie liczby pojedynczej oraz mnogiej. Wniosek jest oczywisty: forma śmieli się jest niepoprawna  i nigdy jej nie używaj. Jest – owszem - słowo śmieli, ale ma zupełnie inne znaczenie. Oto przykład.  Jak śmieli nie przyjść na klasówkę! (jak mogli, jak ośmielili się).

I wreszcie: dzięki bardzo – wyjątkowo denerwujące, zwłaszcza, że powtarzane też przez kulturalnych ludzi. Czym jest słowo dzięki w tym kontekście? Chyba rzeczownikiem oznaczającym w języku potocznym podziękowanie. I co się dalej dzieje? Sporo ludzi bezprawnie łączy rzeczownik (dzięki)  z przysłówkiem bardzo. A co na to gramatyka?  Ano to, że przysłówek łączy się z czasownikiem. Nie wysilaj się więc i mów poprawnie: dziękuję bardzo lub bardzo dziękuję.

Nie powtarzaj bezmyślnie utrwalonych błędów, lecz zastanów się chwilę lub sprawdź  w poradniku.

Miłośnik poprawnego języka

Grafika:

https://patronite.pl/upload/user/235118/avatar_min.jpg?1572808620